logo


         

ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ

 

Ες τν Τακτικν Συνλευσιν τς Ιερς Συνδου τς Ιεραρχας τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος (9-12 ᾿Οκτωβρου 2001)

μ θμα· «Περ τς ν Ελλδι ᾿Επισκψεως το Ππα»

το Μητροπολτου Καισαριανς, Βρωνος κα Υμηττο Δανιλ.

«Ες τ νομα το Πατρς κα το Υο κα το Αγου Πνεματος. ᾿Αμν.»

ι το π᾿ ριθμν 2811/1232/3.8.2001 γγρφου Ιερ Σνοδος τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος νθετο ες τν μν ταπειντητα, να παρουσισω τ περ τς ᾿Επισκψεως το Ππα Ρμης κ. κ. ᾿Ιωννου Παλου Β ες τς ᾿Αθνας, πραγματοποιηθεσης τν 4ην κα 5ην Μαου . .

᾿Επιτρψατ μοι, πειδ «νετερος γ εμι κα ξουδενωμνος» (Ψαλμ. ριη, 141) κα νρχομαι τ πρτον π το βματος τοτου, να μιλσω πρς πολιος κα σεβαστος ν Χριστ ᾿Αδελφος, πως εχαριστσω τν Μακαριτατον Πρεδρον κα τ Σεπτ Μλη τς Ιερς Συνδου τς 144ης Περιδου, διτι τμησαν τν λαχισττητ μου κα νθεντ μοι τν Εσγησιν τατην, σκοπν χουσαν, να νημερωθσιν ο Σεβασμιτατοι ν Χριστ ᾿Αδελφο π πντων τν θεμτων τν σχετιζομνων μετ το ναπτυσσομνου θματος, περ πησχλησεν τν ᾿Εκκλησαν μν.

 

Εντης Α

1. Τ προηγηθντα.

 

Πρτην εδησιν περ τς προθσεως το Ππα, πως πισκεφθ τς ᾿Αθνας κα προσκυνσ ες τν Αρειον Πγον, ξ ο θειτατος ᾿Απστολος Παλος μλησεν πρς τος ᾿Αθηναους περ το «γνστου» (Πραξ. ιζ 23) ες ατος ττε ληθινο κα ζντος Θεο μν, χομεν ες τν ᾿Εγκκλιον το Ππα τς 29ης ᾿Ιουνου 1999.

Ες ατν δηλοται, τι πιθυμε, πως πισκεφθ τος τπους, οτινες εναι συνδεδεμνοι μετ τς στορας τς σωτηρας. Μεταξ δ ατν ναφρεται κα ᾿Επσκεψις Ατο ες τν Ελλδα.Τν ᾿Εγκκλιον τατην πστειλε δι᾿ πιστολς ατο πρς τν Μακαριτατον (23 ᾿Ιουνου 1999) ᾿Εξοχτατος Καρδινλιος κ. Εὶἧὰἶὶ Ιὶἶἂὖ ἒὰὖὖἂὶὗ, Πρεδρος το Ποντιφικικο Συμβουλου δι τν προθησιν τς ντητος τν Χριστιανν, στις διηρενα, να πληροφορηθ τν ποψιν τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος περ μις προτεινομνης παγχριστιανικς συναντσεως ες ᾿Ιεροσλυμα π᾿ εκαιρίᾳ τς κε παρουσας το Ππα κα περ τς ᾿Επισκψεως Ατο ες τν Ελλδα.

Τ θμα συνεζητθη ες τν Διαρκ Ιερν Σνοδον τς 30ς Αγοστου 1999 κα δι μν τν παγχριστιανικν συνντησιν κρθη, τι τ Οκουμενικν Πατριαρχεον χει τν ρμοδιτητα ν τ πλαισίῳ το συντονιστικο Ατο ργου μεταξ τν ᾿Ορθοδξων ᾿Εκκλησιν κα οτως κολοθησαν λλαι ξελξεις. Δι δ τ θμα τς ᾿Επισκψεως το Ππα ν ᾿Αθναις Μακαριτατος νλαβεν, πως πεσ τν Καρδινλιον κ. Εὶἧὰἶὶ Ιὶἶἂὖ ἒὰὖὖἂὶὗ, τι Ππας δν πρπει ν λθ ες τν Ελλδα. Τοτον, τν Καρδινλιον, θ συνντα ες Βρροιαν, ερισκμενον κε, να συμμετσχ ες Διαχριστιανικν Θεολογικν Συνδριον συνδιοργανομενον π τς Θεολογικς Σχολς το Πανεπιστημου Θεσσαλονκης κα το ΑΤΕΝΕΜ, Θεολογικο ᾿Ινστιτοτου Φραγκισκανν Μοναχν.

 

Η συνντησις πραγματοποιθη τν μεσημβραν τς Κυριακς 5ης Σεπτεμβρου 1999 ες τν Ιερν Μονν Παναγας Σουμελ κα Μακαριτατος νπτυξεν τ πιχειρματα τς ᾿Εκκλησας μν, διατ δν κρνετο σκπιμον, ν πραγματοποισ Ππας ατν τν ᾿Επσκεψιν ες τν Ελλδα. Ο Καρδινλιος κ. ἒὰὖὖἂὶὗ πντησεν, τι Ππας μαν πλν εχν διετπωσεν δι τν ᾿Επσκεψιν. Ατ δν σημανει, τι ᾿Επσκεψις πρκειται ν γν τρα ες τ γγς μλλον.

Ο Μακαριτατος διευκρνησεν ες τν συνομιλητν Ατο τι, ἐάν πιθυμ Ππας ν πισκεφθ τν Ελλδα ς πολιτικν πρσωπον, μες δν θ συμμετσχωμεν. Ο Καρδινλιος κ. ἒὰὖὖἂὶὗ πντησεν, τι ατ δν τ θλουσιν καθλου κα μλιστα ες ν περπτωσιν ρνηθμεν, να συμμετσχωμεν ες τ Πργραμμα τς ᾿Επισκψεως. Διευκρνησεν, τι ἐάν λθ ( Ππας) θ λθ κατπιν μετρας συναινσεως κα μετρας συμμετοχς. Ο Μακαριτατος δλωσεν, τι τοτο θ γν, ταν πρξωσιν α κατλληλαι συνθκαι, ατινες σμερον δν πρχωσιν κα δι τοτο νομζω, τι ᾿Επσκεψις πρπει ν ναβληθ.

 

᾿Εν τ μεταξ τν 6ην Σεπτεμβρου 1999 γνετο δλωσις το Πρωθυπουργο τς Ελλδος ᾿Εξοχωττου κ. Κωνσταντνου Σημτη, στις ερισκμενος ες Θεσσαλονκην δι τ γκανια τς Διεθνος ᾿Εκθσεως Θεσσαλονκης επε, τι « Ππας εναι ᾿Αρχηγς Κρτους κα ς ᾿Αρχηγς Κρτους εναι επρσδεκτος ν πισκεφθ τν Ελλδα» («Τ Να» 6.9.1999).

᾿Επ τς συζητσεως το Μακαριωττου κα το Καρδιναλου κ. ἒὰὖὖἂὶὗ, καθς πσης κα π τς δηλσεως το Πρωθυπουργο, νημερθη Διαρκς Ιερ Σνοδος ες τν Συνεδραν τς 6ης Σεπτεμβρου 1999 κα ξεδθη αθημερν ᾿Ανακοινωθν κθτον τς πψεις Ατς π το τεθντος θματος.

Δι το ᾿Ανακοινωθντος τοτου Διαρκς Ιερ Σνοδος λεγε·

1. Δι τ θμα τς προτεινομνης π το Ππα συναντσεως μετ τν γετν τς ᾿Ορθοδξου ᾿Εκκλησας, ρμδιον εναι τ Οκουμενικν Πατριαρχεον, ες τ πλασια το συντονιστικο ρλου Ατο μεταξ τν ᾿Ορθοδξων ᾿Εκκλησιν.

2. Οτι Ππας εναι λεθερος ν λθ ες τν χραν μν ς ᾿Αρχηγς Κρτους.

3. Οτι ᾿Εκκλησα τς Ελλδος δν χει λβει πιστολν ναφερομνην ες πσημον κκλησιαστικν ᾿Επσκεψιν το Ππα ες ᾿Αθνας.

4. Οτι δι μαν κκλησιαστικν πσημον ᾿Επσκεψιν το Ππα ες τν Ελλδα πρπει·

α) Οπως κολουθηθ συνθης διαδικασα. Ητοι, πως προηγηθ συνεννησις κα πως ποβληθ ατημα.

β) Οπως ναπτυχθσιν α κατ᾿ ξοχν ρετα τς ταπεινοφροσνης κα τς μετανοας ν συνδυασμ πρς τν προσλωσιν ες τν εαγγελικν λθειαν.

γ) Οπως ρθσιν κ τν σχσεων ᾿Ορθοδξου κα Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας α πεκτατικα, προσηλυτιστικα κα πονομευτικα τσεις ες βρος τν ᾿Ορθοδξων ᾿Εκκλησιν καθς κα Ονα.

5. Οτι, κατ τν δλωσιν το Καρδιναλου κ. ἒὰὖὖἂὶὗ, Ρωμαος Ποντφιξ δι τς ᾿Εγκυκλου ατο ξφρασε πλν εχν, πως πισκεφθ τς ᾿Αθνας. Οτι πσκεψις ατ δν χει προγραμματισθ δι τ γγς μλλον.

 

2. Τ θμα τθεται.

 

Ο Ππας ζητε ν πισκεφθ τν Ελλδα δι προσκνημα ες Αρειον Πγον.

Τ θμα τς ᾿Επισκψεως πανρχεται μετ παρλευσιν τους κα τθεται κατ τν 13ην ᾿Οκτωβρου 2000 π το ᾿Αποστολικο Νουντσου ν ᾿Αθναις ᾿Αρχιεπισκπου κ. Ρὰ῟῝ Τὰὲὸὦ, στις πεσκφθη τν Μακαριτατον ες τν Ιερν ᾿Αρχιεπισκοπν κα το νεκονωσεν τν πιθυμαν το Ππα, μεταβανοντος πρς Δαμασκν, κατ τν Ανοιξιν το 2001, πως σταθμεσ ες ᾿Αθνας δι ν προσκυνσ ες τν Αρειον Πγον κα ζτησεν τν ποψιν τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος.

Μετ δκα μρας, τν 23ην ᾿Οκτωβρου 2000, Νοντσιος πστειλεν πιστολν κα σχδιον προγρμματος, να συζητηθ ες τν Διαρκ Ιερν Σνοδον.

Ο Μακαριτατος νημρωσεν τν Διαρκ Ιερν Σνοδον ες τν Συνεδραν τς 7ης Νοεμβρου 2000 κα Ιερ Σνοδος παρπεμψεν τ θμα πρς μελτην κα εσγησιν ες τν Συνοδικν ᾿Επιτροπν π τν Διορθοδξων κα Διαχριστιανικν Σχσεων.

᾿Ηκολοθησεν τν 22αν Νοεμβρου 2000 συνντησις το Σεβασμιωττου Μητροπολτου Καλαβρτων κα Αγιαλεας κ. ᾿Αμβροσου προδρου τς Συνοδικς ᾿Επιτροπς π τν Διορθοδξων κα Διαχριστιανικν Σχσεων μετ το Υφυπουργο ᾿Εξωτερικν ᾿Εξοχωττου κ. Γρηγορου Νιτη ες τ Υπουργεον ᾿Εξωτερικν, ες ν διευκρινσθησαν α πψεις τς Κυβερνσεως π το θματος. Η Κυβρνησις συγκατετθετο ες τν ᾿Επσκεψιν παρ τς π᾿ ατς κφραζομνας πιφυλξεις κα ντιρρσεις τς Ιερς Συνδου.

 

3. Τ θμα πανεξετζεται.

 

Μ τν ᾿Επσκεψιν το Ππα ες ᾿Αθνας Διαρκς Ιερ Σνοδος σχολθη κ νου ες τν Συνεδραν τς 1ης Δεκεμβρου 2000. Κατπιν διεξοδικς συζητσεως τν Σεβασμιωττων Συνοδικν Μητροπολιτν, φο τθησαν π᾿ ψιν τς Ιερς Συνδου Εσγησις τς Συνοδικς ᾿Επιτροπς π τν Διορθοδξων κα Διαχριστιανικν Σχσεων κα λλα στοιχεα, λφθη γνωστ πφασις, τις κατεγρφη ες τ κδοθν π τς Ιερς Συνδου, αθημερν ᾿Ανακοινωθν χον ς ξς·

ΑΘΗΝΣΙ τ 1 Δεκεμβρου 2000

 

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ

 

Η ᾿Εκκλησα τς Ελλδος βολιδοσκοπθη π κπρσωπο τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας ἐάν θ εχε ντρρηση δι μα νδεχμενη πσκεψη τς Α. Α. το Ππα Ρμης ᾿Ιωννου Παλου το Β τν προσεχ Ανοιξη στν ᾿Αθνα καθ᾿ δν π Δαμασκο πρς Μλταν προκειμνου ν προσκυνσει τ Βμα το ᾿Αποστλου Παλου στν ᾿Ακρπολη.

Η Ιερ Σνοδος κατ τ σημεριν της Συνεδρα λαβοσα π᾿ ψιν α) τν σχετικν εσγησιν τς Συνοδικς ᾿Επιτροπς γι τς Διορθδοξες κα Διαχριστιανικς Σχσεις κα β) λλα στοιχεα πο περιλθαν ες γνσιν της πεφσισε·

1. Εναι δικαωμα οουδποτε προσπου ρα κα το Ππα ν πισκεφθε τν χρα μας κα μλιστα γι ν προσκυνσει στν τπο που ᾿Απστολος Παλος κρυξε στος ᾿Αθηναους στν Πνκα.

2. Η Ιερ Σνοδος κρνει τι κατ᾿ ρχν δν χει ρμοδιτητα ν συμφωνσει χι μ τν προσκυνηματικ ατ πσκεψη κα οτε κα ντρρηση.

3. Θεωρε μως ναγκαο ν πογραμμσει τι κατ τν λψη τς ριστικς ποφσεως π τος ρμοδους, πρπει ν συνεκτιμηθον (κα σφαλς θ συνεκτιμηθον) λα τ στοιχεα πο συνθτουν τν κανονικ, στορικ, κοινωνικ κα θρησκευτικ περγυρο τς χρας μας κα εναι φυσικ ν πηρεζουν τν πραγματοποηση μ τς προσκυνηματικς ατς πισκψεως.

Πρς τν κατεθυνση ξ λλου ατ κινθη πρσφατα κα Ρωμαιοκαθολικ Ιεραρχα τς Ελλδος.

Εκ τς Ιερς Συνδου

Δι τς ν λγ ποφσεως Ιερ Σνοδος δν προσεκλεσε τν Ππα, λλ κα δν δνατο ν μποδσ Ατν ν πισκεφθ τν Ελλδα, τονζουσα πντως τς ντνους πιφυλξεις Ατς ες περπτωσιν πραγματοποισεως τς ᾿Επισκψεως.

4. Η πρσκλησις το Ππα π το ᾿Εξοχωττου Προδρου τς Δημοκρατας κ. Κωνσταντνου Στεφανοπολου.

Κατ τν 24ην ᾿Ιανουαρου 2001 πεσκφθη τ Βατικανν Πρεδρος τς Ελληνικς Δημοκρατας ᾿Εξοχτατος κ. Κωνσταντνος Στεφανπουλος, στις κα προσεκλεσεν, ς προσεκλεσεν, τν Ππαν ν πισκεφθ τν Ελλδα.

Τ θμα τς προσκλσεως συνεζητθη ες τν Διαρκ Ιερν Σνοδον τς 5ης Φεβρουαρου 2001 κα Ατη πεφσισεν ν μμεν ες τν ᾿Απφασιν Ατς τς 1ης Δεκεμβρου 2000.

5. Η ᾿Επιστολ το Ππα.

Ο Μακαριτατος ν τ Συνεδρίᾳ τς Διαρκος Ιερς Συνδου τς 7ης Μαρτου 2001 νεκονωσεν ες τος Σεβασμιωττους Συνοδικος Συνδρους, τι τν πεσκφθη κ νου ᾿Αποστολικς Νοντσιος τν 16ην Φεβρουαρου 2001 ες τν Ιερν ᾿Αρχιεπισκοπν κα το παρδωσεν προσωπικν ᾿Επιστολν το Ππα φρουσαν μερομηναν 9 Φεβρουαρου 2001, ες τν ποαν Ππας ρτα μετ πολλς διακριτικτητος, ἐάν πιθυμα Ατο ν πισκεφθ τν Ελλδα κα ν προσκυνσ ες τν Αρειον Πγον θ προσκρουεν ες τν ντρρησιν τς ᾿Εκκλησας μν. Ο Μακαριτατος, ν ξθεσεν ες τν ᾿Αποστολικν Νοντσιον τς ντιρρσεις Ατο δι τν ᾿Επσκεψιν, πεφυλχθη, να παντσ μετ τν πφασιν τς Ιερς Συνδου.

Ες τν Διαρκ Ιερν Σνοδον διεξχθη ερυττη συζτησις μεταξ τν Σεβασμιωττων Συνοδικν Μελν, ες ν ξεφρσθησαν α γνμαι τν Συνοδικν κα πεφασσθη ν δοθ πντησις ες τ ατημα ς ξς·

«Η Ιερ Σνοδος ξετσασα, μ πεθυνη κκλησιαστικ κρση, κατ τν σημεριν Συνεδρα τ ατημα τοτο κα ν συνεπείᾳ πρς τ δεσμευτικ γι᾿ Ατν ᾿Ανακοινωθν της τς 1.12.2000, μοφνως νακοιννει τ κτωθι·

1. Μσα στ ερ πνεμα της ᾿Ορθδοξη ᾿Εκκλησα μας, παρ τς ποιεσδποτε πιφυλξεις πο θ δικαιοτο ν χει ς πρς τν πραγματοποηση ατς τς πισκψεως, δν πιθυμε ν διατυπσει ρνηση στν κανοποηση τς ς νω πιθυμας το Ρωμαου Ποντφηκα, πολλ μλλον διτι ατ χει κραιφν προσκυνηματικ κα μνο χαρακτρα. Η Ελλδα εναι μα ᾿Ορθδοξη χρα πο φιλτιμος Λας της εναι παραδοσιακ φιλξενος κα εγενς.

2. Η ᾿Ορθδοξη ᾿Εκκλησα δν περιφρονε κα δν ποτιμ τν στορικ μνμη πο παραμνει ναργς στν τπο ατ, λλ᾿ οτε ατοεγκλωβζεται σ διξοδα, πο σκοτζουν τν νο κα λλοινουν τς ληθινς διαστσεις τν γεγοντων. Οδποτε φοβθη τς προκλσεις κα πδειξε τι μπορε ν τς ντιμετωπζει μ πρατητα, νηφαλιτητα κα ψυχραιμα.

3. Ο πιστς Ελληνικς Λας καλεται ν μπιστευθε τν ᾿Εκκλησιαστικ του Ηγεσα πο ρθοτομε τν λθεια κα ν μν παρασυρθε π διαστρεβλωτικς ρμηνεες τν ληθινν διαστσεων το γεγοντος, πο νδεχομνως θ γνει προσπθεια ν το προσδοθον.

Ο λεπτομρειες τς πισκψεως ατς, διατερα δ ο ναφερμενες στ ππεδο συμμετοχς τς ᾿Εκκλησας μας στς διφορες κδηλσεις πο θ ργανωθον, θ ρυθμισθον π κοινο, σμφωνα μ τος Ιερος Καννες κα τς παραδσεις τς ᾿Εκκλησας μας.

᾿Εκ τς Ιερς Συνδου» (᾿Ανακοινωθν 7-3-2001)

Συγχρνως συνεκροτθη ᾿Επιτροπ π τν προεδραν το Σεβασμιωττου Μητροπολτου ᾿Αττικς κ. Παντελεμονος ποτελουμνη κ τν·

1. ᾿Αρχιμανδρτου κ. Θεολγου ᾿Αποστολδη, ᾿Αρχιγραμματως τς Ιερς Συνδου τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος.

2. ᾿Αρχιμανδρτου κ. Πατρικου Καλεδη, Διευθυντο το Γραφεου ᾿Εθιμοτυπας τς Ιερς Συνδου.

3. Πρωτοπρεσβυτρου κ. Θωμ Συνοδινο, Πρωτοσυγκλλου τς Ιερς ᾿Αρχιεπισκοπς ᾿Αθηνν κα

4. τς μς ταπειντητος

π τ τλει, πως διαχειρισθ τ θμα, πραγματοποισ τς παραιττους συννενοσεις μετ τν συναρμοδων ᾿Αρχν, δηλαδ τς Ελληνικς Κυβερνσεως, τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Αντιπροσωπεας κ.τ.λ. κα διαμορφσ τ Πργραμμα τς ᾿Επισκψεως συμφνως πρς τ ποφασισθντα π τς Ιερς Συνδου ς πρς τν βαθμν κα τ ππεδον συμμετοχς τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος ες τ Πργραμμα τς ᾿Επισκψεως.

Τλος πεφασσθη, πως ποσταλ γραπτ πντησις ες τν πιστολν το Ππα, δι᾿ ς γνωρσθη ες Ατν, τι Ιερ Σνοδος «συνεκτιμσασα φ᾿ νς τν φισταμνην σχετικν πρσκλησιν πρς Υμς το ᾿Εξοχωττου Προδρου τς Ελληνικς Δημοκρατας κ. κ. Κωνσταντνου Στεφανοπολου, φ᾿ τρου τν διακα προσκυνηματικν πθον τς Υμετρας Αγιτητος, παρ τς οασδποτε πιφυλξεις, στινας θ δνατο, να διατηρ ς πρς τν στιγμν πραγματοποισεως τς τοιατης πισκψεως, προερχομνας κ τν διαμορφωθεισν δι μσου τν αἰώνων ποικλων κανονικν, στορικν, κοινωνικν κα θρησκευτικν συνθηκν . . . . . δν χει ντρρησιν δι τν κανοποησιν τς ς νω πιθυμας Υμν, πολλ δ μλλον, διτι ατη χει κραιφνς πετειακν κα προσκυνηματικν χαρακτρα» (Συνοδικ ᾿Επιστολ ριθ. πρωτ. 915/405/8.3.2001).

Τ θμα συνεζητθη π μικρν χρνον κα ες τν Συνεδραν τς Διαρκος Ιερς Συνδου τς πομνης, τοι 8ης Μαρτου 2001.

6. Η ξλιξις.

Η Διαρκς Ιερ Σνοδος νημερθη δι τς ν τ μεταξ ξελξεις ν τ Συνεδρίᾳ τς 3ης ᾿Απριλου 2001 π το Μακαριωττου Προδρου Ατς κα το Σεβασμιωττου Μητροπολτου ᾿Αττικς κ. Παντελεμονος, προδρου τς π᾿ Ατς συγκροτηθεσης ᾿Επιτροπς δι ν συζητσ μετ τς ντιστοχου ᾿Επιτροπς το Βατικανο τ π μρους θματα το Προγρμματος τς ᾿Επισκψεως. Κατ τς κοινς συναντσεις συνεζητθησαν κα συνεφωνθησαν α διατυπωθεσαι π τς Ιερς Συνδου ρχα, α καθορζουσαι κα τ ππεδον συμμετοχς τς ᾿Εκκλησας μν ες τ καταρτιζμενον Πργραμμα κα μλιστα·

α. Οτι πεκλεσθησαν α συμπροσευχα.

β. Οτι δν θ συμμετσχωμεν ες τν πσημον ποδοχν.

γ. Οτι παρουσα μν θ περιορισθ μνον ες τς πολτως παραιττους κα πιβαλλομνας π τς κκλησιαστικς θιμοτυπας κδηλσεις τοι·

Τν πσκεψιν το Ππα ες τν Ιερν ᾿Αρχιεπισκοπν ᾿Αθηνν κα τν νταπδοσιν τς πισκψεως ατς μ τοιατην το ᾿Αρχιεπισκπου ες τ κατλυμα Ατο, δηλαδ ες τν ᾿Αποστολικν Νουντσιατοραν. Καθς πσης κα ες τν π το ᾿Αρεου Πγου κδλωσιν.

δ. Οτι προτθη, πως Ππας προβ ες τν ατησιν συγγνμης δι τς ες βρος τν ᾿Ορθοδξων νεργεας τν Ρωμαιοκαθολικν.

ε. Οτι προτθη πσης, πως Ππας κατ τν μιλαν Ατο, ναφερθ ες τν νγκην τς διατηρσεως τς χριστιανικς παραδσεως τς Ερπης.

στ. Οτι ες τ μρος το Προγρμματος, ες συμμετχει ᾿Εκκλησα μν, δν θ παρσταται Οντης.

ζ. Οτι θεα Λειτουργα το Ππα δι τος Καθολικος τελεσθσεται ες κλειστν χρον νλογον το πληρματος τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας ν Ελλδι, να ποφευχθ πρκλησις πεισοδων κα να μ δημιουργηθσιν ντυπσεις προωθοσαι τν πεκτατισμν κα τν γεμονισμν το Βατικανο.

η. Οτι δν δχθημεν τν πρσκλησιν το Μακαριωττου ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν ες τ Βατικανν κα τν τοιατην ες κοινν Δεπνον μετ το Ππα.

θ. Οτι θ πογραφ «Κοιν Δλωσις» π το Ππα κα το Μακαριωττου ᾿Αρχιεπισκπου.

Η Διαρκς Ιερ Σνοδος νκρινεν τατας κα πεφσισεν, πως τ μλη τς Συνοδικς ᾿Επιτροπς τν Διορθοδξων κα Διαχριστιανικν Σχσεων πλαισισωσιν τν Μακαριτατον ᾿Αρχιεπσκοπον κατ τν ν τ Ιερ ᾿Αρχιεπισκοπ ᾿Αθηνν ᾿Επσκεψιν το Ππα κα συνοδεσωσιν Ατν ες τν κδλωσιν ες τν Αρειον Πγον κα ες τν ᾿Επσκεψιν Τοτου ες τν ᾿Αποστολικν Νουντσιατοραν.

7. Εγκρισις τν κειμνων.

Ο Μακαριτατος ᾿Αρχιεπσκοπος θετο π᾿ ψιν τν Σεβασμιωττων Συνοδικν Μητροπολιτν τ κεμενα α) τς μιλας Ατο - προσφωνσεως πρς τν Ππαν ες τν Ιερν ᾿Αρχιεπισκοπν ᾿Αθηνν κα β) τς Κοινς Δηλσεως το Ππα κα Ατο, τις κα νεγνσθη κατ τν κδλωσιν ν τ ᾿Αρείῳ Πγ, κατ τν Συνεδραν τς Διαρκος Ιερς Συνδου τς 27ης ᾿Απριλου 2001.

Η Διαρκς Ιερ Σνοδος νκρινεν τ κεμενα.

Ες τν Συνεδραν τατην συνεζητθησαν διεξοδικς τ π μρους θματα το Προγρμματος κα πανελφθησαν α παγιωθεσαι πλον δηγαι κα κατευθνσεις δι τν χειρισμν το θματος. Κατ᾿ ατν νεκρθη κα τ καταρτισθν π το Γραφεου τς ᾿Εθιμοτυπας τς Ιερς Συνδου «Σχδιον Σημειματος τς νεπισμου κκλησιαστικς προσκυνηματικς ᾿Επισκψεως ες ᾿Αθνας το Ππα Ρμης ᾿Ιωννου Παλου το Β κα τς Συναντσεως Ατο μετ τς Ατο Μακαριτητος το ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστοδολου».

Τλος Διαρκς Ιερ Σνοδος δι᾿ ᾿Ανακοινωθντος κατστησεν γνωστς τς ποφσεις Ατς πρς παντας (᾿Ανακοινωθν 27 ᾿Απριλου 2001).

ΑΘΗΝΣΙ τ 27 ᾿Απριλου 2001

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ

Συνλθε σμερα, 27η το μηνς ᾿Απριλου . ., σ κτακτη Συνεδρα, π τν Προεδραν το Μακαριωττου ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστοδολου, Διαρκς Ιερ Σνοδος τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος, μ θμα συζητσεως τν πικεμενη προσκυνηματικ πσκεψη το Ππα Ρμης ᾿Ιωννου - Παλου το Β μετ π πρσκληση τς Ελληνικς Πολιτεας.

Κατ τν Συνεδρα Μακαριτατος ᾿Αρχιεπσκοπος ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. Χριστδουλος νημρωσε τ μλη τς Δ.Ι.Σ. γι τ τς πισκψεως το Ρωμαου Ποντφικος κα γι τς συναντσεις κα νργειες τς ρισθεσης «Εδικς ᾿Επιτροπς δι τν πσκεψιν το Ππα στν Ελλδα» μετ τν ᾿Εκπροσπων το Βατικανο.

1. Σ ατς τς συναντσεις Εδικ ᾿Επιτροπ, χουσα λβει σαφες δηγες κα κατευθνσεις π τν Μακαριτατο Προκαθμενο τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος κα Πρεδρο τς Ιερς Συνδου, μ πνευματικ νδρεα κα σαφ κκλησιολογικ προσανατολισμ, συνεζτησε τς προϋποθσεις π τς ποες θ ταν δυνατ θιμικο χαρακτρος παρουσα τς ᾿Εκκλησας στς κδηλσεις μ τν εκαιρα τς ν λγ πισκψεως.

2. Η παρουσα τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος στς κδηλσεις ατς ρυθμστηκε μ κριτριο κα βση α) τς Παραδσεις τς ᾿Εκκλησας μας κα τος Ιερος Καννες, β) τν εγνεια πο χαρακτηρζει τν Ελληνορθδοξο κα φιλτιμο Λα μας, χωρς ββαια ν περιφρονεται κα ν ποτιμται στορικ μνμη, κα γ) τν βεβαιτητα τι προσκυνηματικ πσκεψη το Ππα στν Ελλδα γι καννα λγο δν συνιστ κνδυνο γι τν κκλησιαστικ ατοσυνειδησα κα ρθδοξη πστη.

3. Η ᾿Εκκλησα θ παραστ στς προβλεπμενες κ το Πρωτοκλλου κδηλσεις (᾿Επσκεψη το Ππα στν Ιερ ᾿Αρχιεπισκοπ, Προσκνημα στν Αρειο Πγο, νταποδοτικ πσκεψη στ κατλυμμα το Ππα) κα σ καμμα π ατς δν θ πρξει κατ᾿ οδνα τρπον συμπροσευχ. Κατ τν πσκεψη το Ρωμαου Ποντφικος στν Ιερ ᾿Αρχιεπισκοπ ᾿Αθηνν Μακαριτατος ᾿Αρχιεπσκοπος ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστδουλος θ προσφωνσει ατν θτοντας μ παρρησα, νργεια, θεολογικ κα στορικ τεκμηρωση, λα κενα τ θματα δογματικο, κκλησιολογικο, κα στορικο περιεχομνου, πο προκαλον θλψη, πικρα κα ντονο προβληματισμ στν ᾿Ορθδοξο κσμο, μ διατερη ναφορ στ πρβλημα τς Ονας.

4. Η ερ Σνοδος νκρινε μοφνως τς ς νω νργειες, καθς κα τ κεμενα τς προσφωνσεως κα τς κοινς Δηλσεως.

᾿Εκ το Γραφεου Τπου τς Ιερς Συνδου

7. Η ποτμησις.

᾿Εν Συνδ, κατ τν Συνεδραν τς 17ης Μαου 2001, γνετο κτμησις τς λης ᾿Επισκψεως μετ παρατηρσεων κα σχολιασμν π διαφρων πισυμβντων κατ᾿ ατν κα δως δι τν ατηθεσαν π το Ππα συγγνμην. Τ καθολικν συμπρασμα εναι, τι κ τς ᾿Επισκψεως συνγονται πολ θετικ συμπερσματα δι τν ᾿Εκκλησαν μν. Η ᾿Εκκλησα μν πιστ ες τ κανονικ κκλησιαστικ κα θεολογικ θεσπσματα, νευ πεμπολσεως τς στορας κα τν π το Σχσματος κα ντεθεν γενομνων, δωσεν μαν μαρτυραν τς ατοσυνειδησας Ατς μετ παρρησας κα τλμης.

8. Τ Εργον τς ᾿Επιτροπς.

Ως λχθη Διαρκς Ιερ Σνοδος ες τν Συνεδραν τς 7ης Μαρτου 2001 συνεκρτησεν ᾿Επιτροπν, τελοσαν π τν προεδραν το Σεβασμιωττου Μητροπολτου ᾿Αττικς κ. Παντελεμονος μ τν προαναφερθεσαν σνθεσιν κα τν καθωρισμνον σκοπν.

Τ ργον τς ᾿Επιτροπς το·

α) Οπως συνεργασθ μετ τς ντιστοχου ᾿Επιτροπς το Βατικανο κα συζητσ ν λεπτομεραις τ Πργραμμα τς ᾿Επισκψεως το Ππα.

β) Οπως συνεργασθ μετ τς Ελληνικς Κυβερνσεως κα τς πολοπους συναρμοδας ᾿Αρχς δι τν ᾿Επσκεψιν.

γ) Οπως προετοιμσ τ φορντα ες τν ᾿Εκκλησαν τς Ελλδος μρη το Προγρμματος τς ᾿Επισκψεως.

Οτως·

Α. Η συνεργασα μετ τς ᾿Επιτροπς το Βατικανο.

Η ᾿Επιτροπ εχε τς ξς συναντσεις·

Ι. Τν 15ην Μαρτου 2001 μετ το ᾿Αποστολικο Νουντσου ᾿Εξοχωττου ᾿Αρχιεπισκπου κ. Ρὰ῟῝ Τὰὲὸὦ, συνοδευομνου π το Γραμματως ατο.

ΙΙ. Τν 30ν Μαρτου 2001 μετ τν ατν.

ΙΙΙ. Τν 2αν ᾿Απριλου 2001 μετ τς φιχθεσης κ Ρμης ᾿Επιτροπς π τν προεδραν το ᾿Εξοχωττου Καρδιναλου κ. ὓ῏ὲὸἶὦ῏ Τ῟ὴὴἂ.

ΙV. Τν 19ην ᾿Απριλου μετ τς ατς ᾿Επιτροπς.

Ες τς πολυρους συζητσεις, ες ς τθεντο τ π μρους ζητματα το Προγρμματος, ᾿Επιτροπ τς ᾿Εκκλησας μν κινθη π τ βσει τν προσδιορισθεισν ρχν κα συνεφωνθησαν·

1.- Οτι δν πρκειτο ν συμμετσχωμεν ες τν πσημον ποδοχν δι τν λγον, τι φ᾿ σον δν πηθυνεν ᾿Εκκλησα μν τν πρσκλησιν κα φ᾿ σον Μακαριτατος ᾿Αρχιεπσκοπος δν παρσταται ες τν π το Προδρου τς Δημοκρατας ποδοχν ᾿Αρχηγν Κρατν.

2.- Οτι δν θ πραγματοποιηθ συμπροσευχ. Οτι θ ναγνωσθ τ κεμενον κ τν Πρξεων τν ᾿Αποστλων, που δημηγορα το ᾿Αποστλου Παλου πρς τος ᾿Αθηναους (Πρξ. ιζ 22-34), λληνιστ κα γγλιστ π μελν τς Ρωμαιοκαθολικς Κοιντητος. Οτι δν θ ψαλ οδες μνος. Μνον θραθεν μουσικ.

3.- Οτι δν θ φορεθσιν μφια.

4.- Οπως ποφευχθ χρσις τς λατινικς γλσσης.

5.- Οτι δν θ παρσταται Οντης, οτε Γρατιανουπλεως, οτε Καρδινλιος κ. Ιὼὃὰὴὸ Μ῏῟ὖὖὰ ἲὰ῏῟ὶ, Ρἶὸὺὸὴὦ ἒ῏ὃὼἶὸὼὰὦἂ῏ὃ Εὰὖὦὸἶὃ ἒ῍῟ἶὴ῍ὸὖ (Προϊστμενος τς Συνδου τν ᾿Ανατολικν ᾿Εκκλησιν).

6.- Οτι κδλωσις ες τν Αρειον Πγον δν θ χ χαρακτρα κκλησιαστικν κα ντυπωσιασμο, ες ν θ συμμετσχωμεν π σοις ροις. Ο Ππας κα ᾿Αρχιεπσκοπος θ ερσκωνται π το ατο πιπδου. Οτι α κατρωθεν Συνοδαι θ ποτελονται ξ σου ριθμο προσπων, στμεναι π το ατο πιπδου.

7.- Οτι τ κεμενον τς «Κοινς Δηλσεως» Ππα κα ᾿Αρχιεπισκπου θ ναγνωσθ ξ νς Μητροπολτου κ τς Συνοδας το ᾿Αρχιεπισκπου κα νς Καρδιναλου κ τς Συνοδας το Ππα.

8.- Οτι δν θ πραγματοποιηθ πσκεψις το Ππα ες τν Ιερν Σνοδον ποδοχ ες ρθδοξον Ιερν Ναν.

9.- Οτι δν θ ποδεχθμεν πρσκλησιν το Μακαριωττου ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστοδολου ες τ Βατικανν.

10.- Οτι δν θ ποδεχθμεν πρσκλησιν δι κοινν δεπνον.

11.- Οτι θεα Λειτουργα, ν θλει τελσ Ππας δι τος Ρωμαιοκαθολικος θ τελεσθ ες χρον νλογον τς Ρωμαιοκαθολικς Κοιντητος ν Ελλδι κα πντως χι ες νοικτν χρον.

12.- Κατεβλθη προσπθεια, πως ποκλεισθ τς Συνοδας το Ππα κα φερμενος ς ᾿Αρχιεπσκοπος ᾿Αθηνν κ. Νικλαος Φσκολος, λλ δν γνετο δεκτν.

13.- ᾿Ελφθη πρνοια, κατ᾿ ρχν, πως συμφωνηθ πογραφ τς «Κοινς Δηλσεως» π το Ππα κα το Μακαριωττου ᾿Αρχιεπισκπου, καθς πσης κα τ συμπεριληφθησμενα θματα. Η διαπραγμτευσις ατη δν το εχερς κ το λγου, τι δι πρτην φορν ες τν στοραν τς Παπωσνης συνβαινεν τοτο κα διτι πρεπε, πως συμπσωσιν α κατρωθεν πψεις π τν περιεχομνων ες ατν θεμτων. Δι τν πεξεργασαν κα προετοιμασαν το κειμνου χρεισθησαν πανειλημμναι πικοινωναι κμη κα δι᾿ ατν τοτον τν ττλον.

Ινα πιτευχθσιν πντα τατα πτθησαν πολωροι συζητσεις, πμονοι διαπραγματεσεις, λεπττατοι χειρισμο, δυνατ πιχειρματα, προσοχ κα προσευχ.

Η ᾿Επιτροπ κινθη χουσα πρ φθαλμν ατς τς ποφσεις τς Ιερς Συνδου κα τς πιταγς τν Ιερν Καννων τς ᾿Εκκλησας, δι ν ρυθμσ τ θματα νευ νεπιτρπτων συμβιβασμν κα προδοτικν ποχωρσεων.

Πρπει ν μολογσωμεν, τι ο συνομιλητα μν δν σαν εκολοι, ντιθτως, πιμνως πεδωκον, πως διεκδικσωσιν περισστερα. ᾿Επδειξαν μως, παρ τατα, κατανησιν ες τς θσεις μν κα πνεμα συνεργασας.

Β. Τν συνεργασαν κα τς πικοινωνας μετ τς Ελληνικς Κυβερνσεως κα τν Κρατικν ᾿Αρχν διεξγαγον κατ περπτωσιν·

1. Ο Πανοσιολογιτατος ᾿Αρχιμανδρτης κ. Θεολγος ᾿Αποστολδης, ᾿Αρχιγραμματες τς Ιερς Συνδου.

2. Ο Πανοσιολογιτατος ᾿Αρχιμανδρτης κ. Πατρκιος Καλεδης, Διευθυντς το Γραφεου ᾿Εθιμοτυπας τς Διαρκος Ιερς Συνδου.

3. Ο Αδεσιμολογιτατος Πρωτοπρεσβτερος κ. Θωμς Συνοδινς Πρωτοσγκελλος τς Ιερς ᾿Αρχιεπισκοπς ᾿Αθηνν.

Γ. Ο Πανοσιολογιτατος ᾿Αρχιμανδρτης κ. Πατρκιος Καλεδης, Διευθυντς το Γραφεου ᾿Εθιμοτυπας τς Ιερς Συνδου, κατρτισεν, συμφνως πρς τ πανορθοδξως σχοντα κα φαρμοσθντα ες ναλγους περιπτσεις, τ «᾿Ενημερωτικν Σημεωμα περ τς νεπισμου κκλησιαστικς προσκυνηματικς ᾿Επισκψεως ες ᾿Αθνας τς Ατο Αγιτητος το Ππα Ρμης ᾿Ιωννου Παλου Β», περ, γκριθν π τς Ιερς Συνδου κα γενμενον ποδεκτν π τν Κρατικν ᾿Αρχν καθς πσης κα π τν Ρωμαιοκαθολικν, φηρμσθη.

Παραλλλως πρς τς νεργεας ντς το Ιεροσυνοδικο χρου, Μακαριτατος νλαβεν κα σειρν πρωτοβουλιν δι ν συζητσ τ θμα μετ Σεβασμιωττων Ιεραρχν μ μετεχντων τς Ιερς Συνδου, μετ λλογιμωττων Καθηγητν τν Θεολογικν Σχολν, μετ Καθηγουμνων, Πνευματικν κα πολλν Κληρικν. Ηκουσε γνμας, ντιρρσεις, πιφυλξεις, προτσεις, εσηγσεις, πισημνσεις.

Ελαβεν π᾿ ψιν Ατο τ ποσταλντα πρς τν Ιερν Σνοδον πομνματα π Ιερν Μονν, Συλλγων, Ενσεων, ᾿Οργανσεων κα μεμονωμνων προσπων.

Πρς δ τοτοις Ιερ Σνοδος πηθυνε α) πρς να καστον τν Σεβασμιωττων Μητροπολιτν τ π᾿ ριθμος 991/434/12-3-2001 γγραφον κα β) τν π᾿ ριθ. 2713/13-3-2001 ᾿Εγκκλιον «πρς τν Εαγ Ιερν Κλρον κα τς Μοναστικς ᾿Αδελφτητας τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος» ξηγοσα ατν τατην τν πφασιν Ατς δι τν ᾿Επσκεψιν το Ππα, τν χαρακτρα ατς, τν βαθμν συμμετοχς τς ᾿Εκκλησας ες τ Πργραμμα τς ᾿Επισκψεως κα κυρως, τι δν προσεκλεσεν ᾿Εκκλησα μν τν Ππα κα τι δι τος πικληθντας λγους δν το δυνατν ν ρνηθ μαν θιμοτυπικν πσκεψιν κα τ προσκνημα Τοτου ες τν Αρειον Πγον.

᾿Εκ τοτων πντων συνγεται τι·

α. Η Ιερ Σνοδος δν προσεκλεσεν τν Ππα ν πισκεφθ τν Ελλδα παρ τς πιμνους χλσεις τν Ρωμαιοκαθολικν.

β. Η Ιερ Σνοδος κα δ Πρεδρος Ατς Μακαριτατος ᾿Αρχιεπσκοπος ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστδουλος γωνσθη ρρωμνως, πως ξηγσ ες τος ρμοδους, τσον κ το Βατικανο, σον κα κ τς Ελληνικς Πολιτεας, τος λγους, δι᾿ ος δν θεωρετο σκπιμον ν πραγματοποιηθ ᾿Επσκεψις το Ππα ες τν Ελλδα.

γ. ᾿Αφ᾿ του πηυθνθη πρσκλησις π το ᾿Εξοχωττου Προδρου τς Ελληνικς Δημοκρατας πρς τν Ππαν, πως πισκεφθ τν Ελλδα, Ιερ Σνοδος δν δει, να παραμεν πλος θεατς, λλ᾿ ντιθτως πεβλλετο, πως ναλβ πρωτοβουλας πρς προστασαν τσον το ρθοδξου ποιμνου, σον κα τς εκνος, τις θ δδετο ες τος κτς Ελλδος δι τν ελογημνην χραν μν. Δν πρεπε ν δημιουργηθ ντπωσις, τι Ελλς κατοικεται π Καθολικν.

Η νληψις ατς τς πρωτοβουλας πεσκπη ες τν περιορισμν το Προγρμματος τς ᾿Επισκψεως ες τ ντελς παρατητα κα ναγκαα συμφνως πρς τε τν ρθδοξον κκλησιολογαν, λλ κα τν σκοπν τς ᾿Επισκψεως.

δ. Τ θμα συνεζητθη ξαντλητικς ντς κα κτς τς Ιερς Συνδου. Η ᾿Απφασις διεμορφθη ντς τν Ιεροσυνοδικν θεσμν κα δομν. ᾿Απεφνθησαν τ ρμδια ργανα. Η Ιερ Σνοδος νημεροτο καταλεπτς κα οδν πεκρβη ξ Ατς.

ε. ᾿Ελφθησαν τ νδεικνυμενα ποιμαντικ μσα δι᾿ κδσεως τς ᾿Εγκυκλου κα λλων νεργειν.

στ. Ο,τι το δυνατν ν προβλεφθ κανονικς, προεβλφθη. Η ᾿Επσκεψις ργανθη νευ παραβσεως τς ρθοδξου κκλησιολογας κα κανονικς παραδσεως διατηρσασα καθαρς τν προσκυνηματικν χαρακτρα ατς.

ζ ᾿Ελχθησαν πισμως πρς τν Ππαν, μλιστα δ νπιον το παγκοσμου κοινο, οα οδποτε ες παρομοαν περπτωσιν Οτος προκτοχος Ατο κουσαν, πονθεδποτε προερχμενα. ᾿Ηλγχθη δι᾿ παρδεκτον, ατ τοτο ντιχριστιανικν συμπεριφορν, Ρωμαιοκαθολικ ᾿Εκκλησα, Ηγεσα Ατς κα ο πιστο Ατς. ᾿Επεσημνθη πρς Ατν, τι δι᾿ λα τ κατ τν ᾿Ορθοδξων γκλματα Ρμη οδποτε ζτησεν συγγνμην.

η Προεβλθη, στω κα νευ τς ναλγου παπικς ντιδρσεως, μως δημοσίᾳ νπιον Ατο κα το παγκοσμου κοινο, τ πρβλημα τς μαρτυρικς Μεγαλονσου κα καυτηρισθη ν προκειμν ποκρισα τν σχυρν, το Βατικανο συμπεριλαμβανομνου.

θ ᾿Εστηλιτεθη θλα ντιχριστιανικ πρκλησις τς Ονας, τις δηλητηριζει κα τν παραμικρν προσπθειαν προσεγγσεως τν ᾿Εκκλησιν κα ναρκοθετε τν μεταξ Ατν διλογον.

ι ᾿Επεβλθησαν ν τ πρξει κα ες πσαν περπτωσιν α κριαι ᾿Εκκλησιολογικα ᾿Αρχα τς ᾿Ορθοδξου ᾿Εκκλησας. Εγλττως δ κδηλοι προεβλθησαν α τοιαται ᾿Εκκλησιολογικα ᾿Αρχα, λγου χριν, κα ες ατος τι τος χρησιμοποιηθντας δι τος δο Προκαθημνους θρνους, κατ πντα σοτμους, σοϋψες κα π τς ατς εθεας πιμελς τοποθετηθντας, στε ν πογραμμζωσιν τ στιμον τν Ατοκεφλων ᾿Εκκλησιν κα ν μφανωσιν τν στητα πντων τν ᾿Επισκπων, το Ρμης μ ξαιρουμνου. Τοτο σχτως τν κατ᾿ ᾿Εκκλησαν ναγνωριζομνων ττλων τιμς κα προβαδσματος, ποκλειομνου πολτως το δθεν πρωτεου (βλπ. Π. Ν. Τρεμπλα, Δογματικ τς ᾿Ορθοδξου Καθολικς ᾿Εκκλησας, τμ. Β, ᾿Αθναι 1959, σελ. 393 ξ.).

ια Η ν λγ ᾿Επσκεψις κρατθη κριβς ες τ εθς ξ ρχς τεθντα αστηρ ρια τς θιμοτυπικς κα πλς προσκυνηματικς τοιατης.

᾿Απεσοβθη οτως δικος μομφ ναντον τς ᾿Εκκλησας μν, τι μ δεχομνη τν τοιατην θιμοτυπικν ᾿Επσκεψιν, ερσκεται ες τν, πλρη σκτους, δυτικν Μεσαωνα κα τι, νπιον το Ρωμαου Ποντφικος, ασθνεται νασφαλς κα καταλαμβνεται π φβον.

ιβ Παρμεινεν ες τ πυρβλητον κα δν νεπλκη ες τν δνην τς Παπικς ᾿Επισκψεως ᾿Εκκλησα μν κα διεφυλχθη τ κρος Ατς κα χι μνον περιεσθη, λλ᾿ νεδεχθη παγκοσμως αγλη Ατς.

ιγ ᾿Αναγκαον εναι, ν προκειμν, ν πογραμμισθ κα ατ μλιστα τελικς θετικ συμβολ τν ντιδρντων ες τν πρς τ ξω προβληθεσαν εκνα τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος, παρ τς μεγλας προσπαθεας τν γνωστν κκλων να κμεταλλευθσιν τς ντιδρσεις. Τ ντι ες τς κουσθεσας ντνους διαφωνας πεκρτησεν, ν τλει, σνεσις, στε ν μ πρξωσιν ξια λγου κτροπα κα, γενικς επεν, πρυτνευσεν σωφροσνη. ᾿Εκυριρχησεν, ετυχς, τ ασθημα τς εθνης ναντι τς ᾿Ορθοδοξας κα το μεγαλεου Ατς. Να, πεδεχθη κατ τς διαμαρτυρας παιτουμνη ες τν περστασιν ατοσυγκρτησις κα επρπεια. Τν τοιατην ντδρασιν ατν τμησεν ρμοζντως κα ξιοποησεν δεντως προσφνησις το ᾿Αρχιεπισκπου πρς τν Ππαν, στε κα Ατς ν συναγγ τ παρατητα συμπερσματ Ατο, ν προκψ δ οτως πραγματικ φλεια.

Εντης Β

9. Τ κεμενα.

Ες τν δευτραν ντητα δον, πως ναφερθμεν ες τ τρα κεμενα, τινα κα ποτελοσιν τ κορυφαα σημεα τς ᾿Επισκψεως κα καθρισαν τν χαρακτρα ατς.

᾿Εννο τς νταλλαγεσας προσφωνσεις μεταξ το Μακαριωττου ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστοδολου κα το Ππα Ρμης κ. κ. ᾿Ιωννου Παλου το Β, γενομνας ες τν Ιερν ᾿Αρχιεπισκοπν ᾿Αθηνν, καθς πσης κα ες τν Κοινν Δλωσιν ατν γενομνην κ το ᾿Αρεου Πγου.

Θ δωμεν τατα ν συντομίᾳ·

α. Προσφνησις τς Ατο Μακαριτητος το ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστοδολου πρς τν Ππαν Ρμης κ. κ. ᾿Ιωννην Παλον τν Β.

Εσηγητικς Μακαριτατος ναφρεται ες τν ᾿Επσκεψιν το Ππα, τις δηλο διαιτραν τιμν κα γνεται πρξενος χαρς. Χαρς μως πισκιαζομνης π το γεγοντος τς διαιρσεως τς ᾿Εκκλησας. Γνεται σαφς, τι εθς ξ ρχς τθεται τ θμα το Σχσματος τν ᾿Εκκλησιν, γεγονς, περ πηρεζει τς σχσεις τς ᾿Εκκλησας μν μετ τς πρεσβυτρας Ρμης. Παρατηρε δ «τι μνον “ληθεοντες ν γπ” (᾿Εφεσ. δ 5) δικαιομεθα ν λπζωμεν, τι θ φθσωμεν ες τν ντητα τς πστεως».

᾿Εν συνεχείᾳ εθαρσς κα πεπαρρησιασμνως Μακαριτατος ναφρεται ες τν λγον τς ντιδρσεως μεγλου μρους κ το πληρματος τς ᾿Εκκλησας μν δι τν παρουσαν το Ππα ες τν Ελλδα, στις εναι «ο τραυματικς μπειρες κ τς φιλαδλφου συμπεριφορς το χριστιανικο κσμου τς Δσεως πρς τος ρθοδξους Λαος, καθ᾿ λην τν π το μεγλου Σχσματος (1054 μ. Χ.) περοδον τς Β χιλιετας»

Αται δ α τραυματικα μπειραι εναι α Σταυροφοραι κα καταδεδικασμνη προσηλυτιστικ δρσις τς Ονας, α γενμεναι δικαι ες τ θνικ ζητματα των Ελλνων κα καταπεσις τς θρησκευτικς συνειδσεως τν ρθοδξων.

Η ναφορ ατη το Μακαριωττου κατακλεεται μ τν πδειξιν, πως επ Ππας τν «τολμηρν λγον» τς συγγνμης, «στις πρπει ν θσ τν θεμλιον λθον π το ποου θ οκοδομηθ κατανησις, συγγνμη, καταλλαγ».

Παρ τατα θεωρε Μακαριτατος, τι ατησις τς συγγνμης δν θ ρ «τς δογματικς κα κκλησιαστικς μας διαφορς». Κα δηλο περιφρστως, τι ντης τς ᾿Εκκλησας ρεδεται «ες τν κοινν ᾿Αποστολικν πστιν τς διαιρτου ᾿Εκκλησας». Η θσις ατη το Μακαριωττου, κραιφνς πατερικ, δειξεν ες τν ᾿Επισκπτην Ατο, τι ατ εναι μνη δς τν ποαν δυνμεθα ν βαδσωμεν δικοντες τν ντητα. Η ντης τς πστεως εναι ρος κ τν ν οκ νευ δι τν μυστηριακν κα εχαριστιακν κοινωναν.

Λγοι τ ντι συνεπεας. Λγοι ληθεας. Λγοι, οτινες νπαυσαν κα ναπαουσιν τς καρδας τν πιστν. Λγοι τ ντι πατερικς αθεντας κα γιοπνευματικς δυνμεως. Ο Μακαριτατος πδειξεν μμσως πλν σαφς ες τν Ρωμαον Ποντφικα, τι ατησις τς συγγνμης δι ν εναι γνησα, ληθς κα λοκληρωμνη πρπει ν συνοδεηται κα π τς πιστροφς ες τν παραδοθεσαν κα βιωθεσαν π τν Πατρων πστιν.

᾿Εν συνεχείᾳ Μακαριτατος ναφρεται ες τος κοινος Πατρας ᾿Ανατολς κα Δσεως «οτινες φτισαν κα συνεχζουν ν φωτζουν λγ κα ργ τν πνευματικν πορεαν τς ᾿Εκκλησας». Μνημονεει δ κα τν ναγνωριζομνην προσφορν τν Αγων Ελλνων Πατρων ες τν θεμελωσιν κα νπτυξιν τς δυτικς παραδσεως. Δν παραβλπει κα τος Πατρας τς Δσεως «δι᾿ ν κρατνθη κοινωνα τς πστεως ν τ συνδσμ τς γπης». Ο Μακαριτατος πισημανει κα τν εχαριστηριακν χαρακτρα τς κοινς κκλησιαστικς παραδσεως, καθ᾿ ν θεα Εχαριστα φανερο ν τπ κα χρν τν ᾿Εκκλησαν.

Μετ᾿ ναργεας Μακαριτατος χαρσσει τν σγχρονον προοπτικν τς διακονας τς ᾿Εκκλησας πρς τν οκοδμησιν το κοινο ερωπαϊκο οκου δι τς συνεργασας λων τν ερωπαϊκν λαν ες τ θεμλια τς χριστιανικς παραδσεως, λλ κα τν σεβασμν τς ταυττητος κα τς διοπροσωπας τν λαν κα τν σεβασμν τν μειονοττων κα τν προσπων.

Η ναφορ το Μακαριωττου ες τ δρμα τς Μεγαλονσου Κπρου κα ες τν αδμονα σιωπν το Ρωμαου Ποντφικος δι τ δειν το δελφο Κυπριακο Λαο, ποδεικνει τν εαισθησαν Ατο δι τν θνικν πνον, στις κατατργει τν καρδαν τν πανελλνων δι τν δικαν ες βρος το λληνικο κα χριστιανικο Κυπριακο Λαο.

Κα κατακλεει τν προσφνησιν Ατο Μακαριτατος πρς τν Ππαν μ τν πρσκλησιν τς συνεργασας πρς ντιμετπισιν τν ξων προβλημτων το συγχρνου νθρπου.

β. Η ντιφνησις το Ππα Ρμης πρς τν Μακαριτατον ᾿Αρχιεπσκοπον ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστδουλον.

Ο Ρωμαος Ποντφιξ πευθνει κατ᾿ ρχς χαιρετισμν πρς τν Μακαριτατον κα τν ᾿Εκκλησαν τς Ελλδος. ᾿Εν συνεχείᾳ ναφρεται εσαγωγικς, ες σα κατ τν γνμην Ατο συνδουσιν τν Ρμην κα τν ᾿Εκκλησαν τς Ελλδος, τινα εναι ποστολικ πστις, τ Βπτισμα κα κοιν ποστολ πρς τν κσμον. ᾿Επικαλεται τν πφασιν τς Β Βατικανς Συνδου, τις κλεσε τος Ρωμαιοκαθολικος ν θεωρσι τ μλη τν λλων ᾿Εκκλησιν «ς δελφος ν Χριστ».

᾿Αμσως τονζει τν «νγκη μις πελευθερωτικς πορεας καθρσεως τς μνμης». Κα ν εναι στραμμνα πρς Ατν τ βλμματα κα ο κος, ο μνον τν Ελλνων, λλ το σμπαντος κσμου, δηλο· «Γι λες τς παρελθοσες κα παροσες περιστσεις, που τ τκνα τς Καθολικς ᾿Εκκλησας μρτησαν μ πρξεις κα παραλεψεις κατ τν ρθοδξων δελφν τους, Κριος ς μς χορηγσει τν συγγνμην πο το ζητομε».

Παρατηρητον τι, π τν κφρασιν «τς παρελθοσες κα παροσες περιστσεις» ννοεται, τι Ππας τσατο συγγνμην δι᾿ λας τς νεργεας τν Ρωμαιοκαθολικν ες βρος τς ᾿Ορθοδξων. Δν παραβλπομεν τοτο, τι Ππας ν συνεχείᾳ ναφρεται ες τν λωσιν τς Κωνσταντινουπλεως π τν Φργκων 1204 μ. Χ., κα δν θεωρομεν, τι συγγνμη φερα ες μνον τοτο τ γεγονς, φ᾿ σον δν ποσιωπνται κα α λλαι «πρξεις κα παραλεψεις κατ τν ᾿Ορθοδξων» τν τκνων τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας.

Δι᾿ σων ν συνεχείᾳ ναπτσσει Ππας ες τν ντιφνησιν Ατο ναγνωρζει τς εθνας τν Χριστιανν τς Δσεως δι τν λωσιν τς Κωνσταντινουπλεως κα «δι τ τραματα πο κνουν κμα ν ποφρ καρδι το Ελληνικο λαο». Εναι σημαντικν ν παρατηρσωμεν, τι λα ατ τ δειν εναι κατ τν Ππαν ποτελσματα τς νεργεας το μυστηρου τς νομας ες τν καρδαν το νθρπου. Δν προβλλεται οδεμα δικαιολογα κα ρμηνεεται συμπεριφορ ατη μ καθαρς πνευματικ κριτρια.

Θεωρε μλιστα τν θεραπεαν τν τραυμτων το Ελληνικο Λαο π τν συμπεριφορν ατν τν Καθολικν ς προϋπθεσιν τς κοδομουμνης Ερωπαϊκς Ενσεως, τς ποας ληθιν ταυττης εναι «ναπσπαστη π τν Χριστιανικ ομανισμ». Κα εναι πολ σημαντικα α θσεις αται δι τ εσεβς Γνος τν Ελλνων, λλ κα δι ν κατανοσωμεν, τ πς ραματζεται Ρμη τν Ηνωμνην Ερπην, τς ποας ταυττης κα πολιτισμς φρει κδηλον τν χριστιανικν σφραγδα.

Ες τν τρτην παργραφον τς ντιφωνσεως Ατο ναγνωρζει, τι ᾿Εκκλησα τς Ελλδος «διεφλαξε τν κληρονομαν τς πστεως κα τς χριστιανικς ζως». ᾿Εξαρει δ τν θσιν τν Ελλνων ντς το Χριστιανισμο κα μνημονεει τν προσφορν τς ᾿Ορθοδξου ᾿Εκκλησας τς Ελλδος κα ατ, δι᾿ ν Ελληνικ Χριστιανοσνη πλοτισε τν «Παγκσμια ᾿Εκκλησα».

᾿Ακμη πισημανει τν γπη τν ᾿Ορθοδξων δι τν θεαν Λειτουργαν κα τν λατρεαν το Θεο. ᾿Αναγνωρζει, τι ᾿Εκκλησα μν κρυξεν τ Εαγγλιον «σ περιδους σκοτεινς κα δσκολες», τι διδασκαλα ατ δν εχεν λλοισεις, λλ ταν μπνευσμνη π τ σκυρα πομνματα τς πστεως, τν Αγαν Γραφν κα τν Ιερν Παρδοσιν. Ομολογε τλος, τι ᾿Εκκλησα μν νδειξεν Αγους μ δναμιν παρρησας, πως πρεσβεωσιν νπιον το Κυρου.

Ες τν τετρτην παργραφον Ππας καλε τν Μακαριτατον ες μαν συνεργασαν δι τν προθησιν τς ντητος τν Χριστιανν. ᾿Αναφρεται ες τν ρσιν τν κατρωθεν ναθεμτων (1965) κα δηλο, τι «Καθολικ ᾿Εκκλησα εναι πεπεισμνη τι πρπει ν πρξ καθετ πο εναι στς δυνμεις της γι «ν τοιμσει τν δν Κυρου κα γι ν ποισει εθεας τς τρβους ατο» (Ματθ. γ 3) κα κατανοε τι ατ πρπει ν πιτελεσθ μετ τν λλων Χριστιανν, μσα στν δελφικν διλογον, τν συνεργασαν κα τν προσευχν. ᾿Επισημανει τι, « ἐάν ρισμνα πρτυπα ργανωμνων συναντσεων ες τ παρελθν, δν νταποκρνονται πλον ες τν θησιν πρς τν ντητα πο τ Αγιον Πνεμα νεφσησεν πρσφατα σχεδν παντο στος Χριστιανος, φελουμε λοι ν εμεθα πι νοικτο κα προσεκτικο σ ,τι τ Πνεμα λγει σμερα στς ᾿Εκκλησες» (Πρβλ. ᾿Αποκ. β 11).

Τ σημανουσιν ατ; Εναι ατοκριτικ; Υποδηλνουσιν μαν ναν πρτασιν δι θεολογικν διλογον; Η ποκωδικοποησις, ρμηνεα κα κατανησις το βαθυτρου νοματος τν λγων ατν πρπει ν ποτελσωσιν ντικεμενον νδελεχος μελτης πρς ξαγωγν τν λυσιτελν συμπερασμτων.

Μ τν τελευτααν παργραφον Ππας πισφραγζει τν μιλαν Ατο πικαλομενος τν θεον φωτισμν ες τν λληλοκατανησιν κα τν ναζτησιν τς συμφιλισεως κα τς πλρους κοινωνας τν ᾿Εκκλησιν.

γ. Κοιν Δλωσις.

Κα εσερχμεθα ες τ περιεχμενον τς Κοινς Δηλσεως το Ππα κ.κ. ᾿Ιωννου Παλου το Β κα το Μακαριωττου ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν κα Πσης Ελλδος κ. κ. Χριστοδολου νπιον το Βματος το ᾿Αποστλου τν ᾿Εθνν Παλου.

Κατ᾿ ρχν πισημανομεν, τι δον, πως κτιμηθ ς χον διαιτραν κκλησιολογικν κα θεολογικν σημασαν τ γεγονς, τι Ππας κα ᾿Αρχιεπσκοπος ᾿Αθηνν πογρφουσιν ς σοδναμοι κα σοστσιοι τν «Κοινν Δλωσιν».

Η πρτη παργραφος εναι εσαγωγικ κα κφρζεται ες ατν κοιν εχαριστα πρς τν Κριον δι τοτ᾿ ατ τ γεγονς τς μεταξ Ατν ᾿Επικοινωνας.

Η δευτρα παργραφος ναφρεται ες τν ντητα τν Χριστιανν κα καταδικζονται χρσις τς βας, προσυλητισμς κα θρησκευτικς φανατισμς.

Ες τν τρτην παργραφον πισημανονται α νγκαι·

α) Οπως συμβαδζ κα συναυξνηται «πιστημονικ κα κοινωνικ ξλιξις το νθρπου» μετ τς μβαθνσεως ες τ νημα κα τν ξαν τς ζως, πως ατ προσδιορζονται π τς χριστιανικς διδασκαλας.

β) Οπως συμμετχωσιν λοι ο νθρωποι ες τ γαθ τς τεχνικς κα οκονομικς ναπτξεως πρς γεφρωσιν το χσματος μεταξ πλουσων κα πτωχν.

γ) Οπως βαστζωσιν ο δυνατο τ σθενματα τν δυντων, συμφνως πρς τν λγον κα τν πιταγν τς Αγας Γραφς.

Ες τν τετρτην παργραφον ο δο κκλησιαστικο νδρες κφρζουσιν τν γωναν ατν δι τ δειν το κσμου κα πσχονται, πως γωνισθσιν δι τν πικρτησιν τς ερνης, το σεβασμο, τς ξιοπρεπεας κα τν δικαιωμτων το νθρπου. Θεωροσιν δ, ς μαν γαθν φορμν τν πιτλεσιν τν ᾿Ολυμπιακν ᾿Αγνων ες τς ᾿Αθνας τ 2004, δι ν πιτευχθσιν λοι ατο ο θεοφιλες στχοι.

Τ ραμα τς παγκοσμιοποισεως θεωρεται ες τν πμπτην παργραφον κα πισημανεται, τι ατ πρπει ν προωθται παραλλλως πρς τν « παγκοσμιοποησιν τς δελφωσνης». Η θσις τις διατυποται ες τν παργραφον τατην πηγζει π τν ποστολικν λγον «ν τ νν καιρ τ μν περσσευμα ες τ κενων στρημα, να κα τ κενων περσσευμα γνηται ες τ μν στρημα, πως γνηται στης» (Β Κορ. η, 14).

Ες τν κτην παργραφον γνεται λγος δι τν Ερωπαϊκν Ενωσιν, ποα πρπει ν προωθηθ, χωρς ο λαο ν πολσωσιν τν ατοσυνειδησαν, τν θνικν παρδοσιν κα θρησκευτικν ταυττητα ατν.

Υπογραμμζεται εστι, τι μετατροπ νων Ερωπαϊκν Κρατν ες Κρτη Λαϊκ νευ ναφορς ες θρησκεαν «συνιστ ναρεσιν κα πρνησιν τς πνευματικς ατν κληρονομας».

Τλος, ο δο κκλησιαστικο νδρες πσχονται ν ντενωσιν τς προσπαθεας ατν, να λοκληρωθ Ερωπαϊκ Ενωσις διατηροσα τς χριστιανικς ρζας ατς κα τν χριστιανικν παρδοσιν ατς.

Θεωρ ποχρωσιν, πως διευκρινσω κα πισημνω πρς τν θεοφρον τοτον Σλλογον μν, τι τ σα ξετθησαν προηγουμνως δν ποτελοσιν μπεριστατωμνην, νδελεχ κα πλρη θεολογικν νλυσιν τν στορικν ατν κειμνων. ᾿Ηθλησα μνον, πεκων ες τν Σεπτν ᾿Εντολν τς Ιερς Συνδου, ν ψασω κρ δακτλ τ βαθτερα νοματα ατν, δι τν ταπεινν κα λαχστων δυνμεν μου πικαλομενος τν θεον φωτισμν. Οτε συνεσχτισα ατ μετ᾿ λλων κειμνων τς Ρωμαϊκς θεολογας κα ᾿Εκκλησας παλαιοτρων κα νεωτρων. Οτε πεδωξα ν πιβεβαισω, ἐάν α πρακτικα το Βατικανο τυγχνουσι συνεπες πρς πντα τατα.

Δι᾿ ατν πεχερησα, να πισημνω κα τονσω τν νγκην διεξοδικς μελτης ατν π λλων ν Χριστ ᾿Αδελφν χντων μεγαλυτραν περαν κα πλουσιτερον μο φωτισμν, οκ γνον, τι τινς ξ ατν θ λβωσιν λεξδια δι ν ποισωσιν ξιφδια ναντον μο κα ναντον τς Ιερς Συνδου μν.

Εντης Γ

᾿Απαντσεις ες νας ατισεις.

Κα τ νν θ σχολισωμεν ρισμνας κφρασθεσας θσεις δι τινας πλευρς το θματος, ατινες προεκλεσαν συζητσεις κα σχλια.

α. Διατ δν συνεκλθη Ιερ Σνοδος τς Ιεραρχας.

Υπ τινων κ τε το ερο καταλγου μν κα κ τν κτς ατο τθη τ ρτημα, διατ δν συνεκλθη Ιερ Σνοδος τς Ιεραρχας, να συζητσ τ θμα κα ντεμετπισεν ατ Διαρκς Ιερ Συνοδος;

Ο Καταστατικς Χρτης τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος προβλπει ες τ ρθρον 6, παρ. 1, π ποας προϋποθσεις συγκαλεται Ιερ Σνοδος τς Ιεραρχας.

Προβλπει·

Ι. Κατπιν ποφσεως το Προδρου.

ΙΙ. Κατπιν ποφσεως τς Διαρκος Ιερς Συνδου.

ΙΙΙ. Κατπιν ατσεως το 1/3 τολχιστον τν Σεβασμιωττων Μητροπολιτν.

Δν συνεκλθη, διτι οδεμα προϋπθεσις κ τν προβλεπομνων συντρεχεν. Δν τ ζτησε παιτομενος ριθμς τν Σεβασμιωττων Μητροπολιτν. Δν τ πεφσισεν Διαρκς Ιερ Σνοδος. Ο μνον δν τ πεφσισεν, λλ κα ν, κατπιν γγρφου το Σεβασμιωττου Μητροπολτου Ναυπκτου κα Αγου Βλασου κ. Ιεροθου, συνεζητθη ες τν Συνεδραν τς 8ης Μαρτου 2001 δν λαβεν πφασιν συγκλσεως. Υπολεπεται βεβαως περπτωσις τς συγκλσεως κατπιν ποφσεως το Μακαριωττου Προδρου Ατς. ᾿Αλλ κα Πρεδρος δικαιοτο ν χ γνμην, ς κα ο Μητροπολται κα μλιστα εχε τν γνμην, τι δν πρεπε ν συγκληθ Ιεραρχα.

Δν συνεκλθη, διτι τ θμα εχεν συζητηθ παρκς δημοσως, πισμως κα νεπισμως.

᾿Επ διεταν ς γγιστα (᾿Ιονιος 1999 - Μϊος 2001) τ θμα συνεζητετο. Δν το γνωστον. ᾿Εγρφησαν πολλ. ᾿Ηκοσθησαν γνμαι. ᾿Εγνοντο διλογοι ντυποι, δι τς τηλοψας κα το ραδιοφνου. Υπεστηρχθησαν πψεις. Προεβλθησαν ο λγοι. Τ περισστερον θ προσθετε σγκλησις τς Ιερς Συνδου τς Ιεραρχας. ᾿Εφιμθη τς; Οδες.

Βεβαως κοσθη ατασις, τι τν πφασιν δει, πως λβ Ιερ Σνοδος τς Ιεραρχας κα οχ Διαρκς Ιερ Σνοδος.

Η πντησις ες τν ατασιν ατν δναται ν χ οτως·

Δν ναγνωρζεται Διαρκς Ιερ Σνοδος ς θεσμς προβλεπμενος π το Καταστατικο Χρτου τς ᾿Εκκλησας μν δυνμενος ν διοικ κα ν ποφανεται; Η Διαρκς Ιερ Σνοδος δν πιλαμβνεται λων τν θεμτων τν φορντων ες τν διοκησιν τς ᾿Εκκλησας μν;

Ο Καταστατικς Χρτης προβλπει τ θματα, δι᾿ Διαρκς Ιερ Σνοδος δν χει ρμοδιτητα ν τ ρθρ 9 παρ. 2.

Η Διαρκς Ιερ Σνοδος δν θερησεν τν ατησιν το Ππα διερχομνου κ Ρμης πρς Δαμασκν, να σταυθμεσ ες ᾿Αθνας κα προσκυνσ ες τν Αρειον Πγον, γεγονς τοιατης σημασας κα ξας πιβλλον τν μελητ σγκλησιν τς Ιερς Συνδου τς Ιεραρχας κα τν ξτασιν ατς ν Συνδ. Η σγκλησις τς Ιεραρχας θ νεβθμιζεν τν ατησιν κα θ προσδιδεν ες ατν διαστσεις, ς οκ δει λαβεν. Ατησις δι προσκυνηματικν πσκεψιν πεβλθη κα ς τοιατην διεχειρσθη ατν Διαρκς Ιερ Σνοδος.

Διετυπθη δ κα ποψις ατη π τινων ν Χριστ ᾿Αδελφν, τι μετ το θματος ατο, οτε Διαρκς Ιερ Σνοδος πρεπε ν ναμειχθ, ς φορντος ες μνον τν ᾿Αρχιεπσκοπον ς κανονικς κυριρχην ᾿Επσκοπον, ες οτινος τν κανονικν δικαιοδοσαν πγετο τπος το προσκυνματος το Ππα.

᾿Αλλ κα ἐάν Διαρκς Ιερ Σνοδος δκησεν ζημωσεν τν ᾿Εκκλησαν δι τν ποφσεων Ατς δυνμεθα σμερον ν σκσωμεν κριτικν π τν ποφασισθντων κα πραγματοποιηθντων κα ν λγξωμεν τς παρεκτροπς, τς περβσεις κα τν νδεχομνην προδοσαν κα τν καταπτησιν το Εαγγελου, ς τινες κτς τν τς αθοσης τατης κορυβαντιντες γλωσσαλγοσιν.

Αλλως νομζομεν, τι δν πρπει ν κλονζωμεν τν θεσμν ατν ς στ κα λειτουργε, διτι οτως φθερομεν τν Ναν το Θεο (Πρβλ. Α Κορ. γ 17).

᾿Εκτς τοτων, ατασις ατη δι τν μ σγκλησιν τς Ιερς Συνδου τς Ιεραρχας δον, πως ξετασθͺ κα κατ τς λλας παραμτρους το θματος, ς πρς τν Ελληνικν Πολιτεαν, κα ς πρς τν Ππαν.

Ως πρς τν Ελληνικν Πολιτεαν παρατηρομεν τι·

Η σγκλησις τς Ιερς Συνδου τς Ιεραρχας θ σμαινεν, τι ᾿Ανωττη ᾿Εκκλησιαστικ ᾿Αρχ τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος (Κ.Χ.Ε.Ε., ρθρον 3, παργρ. 1) συνρχεται, πως πιληφθ ναρμοδως π τς προσκλσεως, ν Ελληνικ Πολιτεα, καθ᾿ εχεν δικαωμα, πηθυνεν πρς ᾿Αρχηγν Κρτους δεδομνων φ᾿ νς μν τς βουλσεως Ατς, φ᾿ τρου δ τν τεταμνων σχσεων ᾿Εκκλησας κα Πολιτεας.

Η Ιερ Σνοδος κα κκλησιαστικς βος μν θ προσεφροντο βορ ες τ δηφγα, δστακτα κα νελε μσα πικοινωνας, τινα μετ σφοδρτητος θ ταλνιζον τν τπον κα τος εσεβες. Αφρων τις θ ππιπτεν ες τοιοτον λσθημα.

Συνερχομνη Ιερ Σνοδος τς Ιεραρχας δυον θττερον θ πεφσιζεν·

Η θ πνευεν κα θ νεφανζετο συμφωνοσα μετ τς Πολιτεας, θεν κα θ το ποχρεωμνη, πως συμμετσχ ες τν πσημον ποδοχν. Τοτο θ το κατ τν εαγγελικν λγον «σχτη πλνη χερων τς πρτης» (Ματθ. κζ 64 ).

Η δν θ πνευεν κα θ σμαινεν ναν σγκρουσιν μετ τς Πολιτεας. Κα δι τν πθεσιν τν ταυτοττων πρχεν ελογος κα σοβαρς λγος, ν πεκαλσατο Ιερ Σνοδος. Δι τ θμα τς ρνσεως τς προσκυνηματικς ᾿Επισκψεως το Ππα ες τν χραν μν, κατπιν προσκλσεως Ατο π τς Ελληνικς Πολιτεας, ποον λγον θ πεκαλομεθα; ᾿Αντιθτως δι μαν εστι φορν θ κατηγορτο Ιερ Σνοδος κα δ κα ᾿Αρχιεπσκοπος, τι ναμειγνονται νεπιτρπτως ες τς διακρατικς σχσεις, ατινες τελοσιν π τν πλυτον ρμοδιτητα κα εθνην τς Ελληνικς Πολιτεας.

Ως πρς τν Ππαν ξεταζομνη ατασις ατη, ς λχθη, θ νεβθμιζεν μαν προσκυνηματικν πσκεψιν ες γεγονς ψστης σημασας, δι᾿ , ρκεσεν πλς ναγγελα τς πικειμνης Ποντιφικικς φξεως ες τ καθ᾿ μς, μλιστα δ κα φειλομνης ες πρσκλησιν τς Πολιτεας, στε ν προκαλσ τν μετ σπουδς κτακτον σγκλησιν το πισμου νωττου ργνου τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος.

Ες τν περπτωσιν τατην α συνπειαι θ σαν τραγικα δι τν ᾿Εκκλησαν. Ο πσημος δι τν Πολιτεαν ᾿Επισκπτης, στω κα λως νεπιθμητος κ μρους το ρθοδξου πληρματος, θ εχεν δη καταγγ περιφαν θραμβον ες μφοτρας τς περιπτσεις, συγκαταθσεως μ τς Ιερς Συνδου τς Ιεραρχας ες τν λευσιν Ατο.

β. Η «ναγνρισις» το Ππα.

᾿Ελχθη, γρφη, π τινων διαβουκολησντων τν Λαν, τι δι τς προσκυνηματικς πισκψεως τι κα δι τς προσφωνσεως «Αγιτατε» το Μακαριωττου πρς τν Ππαν πετεχθη «κκλησιαστικ» ναγνρισις το Ππα.

᾿Επ᾿ ατο ο πντες ν τ θείῳ τοτ Συνεδρίῳ γνωρζομεν τι·

1. Ο ᾿Επσκοπος Ρμης δν νεφανσθη π τν μερν μν δι ν ζητ ναγνρισιν.

2. Εναι Πατριρχης νς δισεκατομμυρου πιστν, οτινες ες λα τ πλτη κα μκη τς γς ποδχονται Ατν ς Πνευματικν Πατρα. Προκαλε θυμηδαν τ ποστηριζμενον, τι πειδ πεσκφθη τν Μακαριτατον ᾿Αρχιεπσκοπον ᾿Αθηνν νεγνωρσθη ς πνευματικς πατρας κα ᾿Αρχιερες.

3. Η σχσις το Ππα κα κατ᾿ πκτασιν τν Ρωμαιοκαθολικν μετ τς ᾿Ορθοδξου ᾿Εκκλησας δν ρρυθμσθη προσφτως κατ μετ τν ᾿Επσκεψιν Ατο ες τ καθ᾿ μς.

Ατη χει διαμορφωθε πανορθοδξως. Συμπεριεφρθημεν συμφνως πρς τ πανορθοδξως σχοντα. Παρλκει, να ναφερθ κα πομνσω Υμν, ,τι συμβανει πανορθοδξως.

4. ᾿Ερευνητς το Αγου Πατρς μν Μρκου το ᾿Εφσου το Εγενικο συμμετασχντος ες τν μετ τ Σχσμα (1054 μ. Χ) συγκληθεσαν Σνοδον Φερρρας-Φλωρεντας (1438-1439 μ. Χ), ρυμενος κ πηγν ψευδν λγει, τι Αγιος Μρκος προσεφνησεν τν Ππαν Εγνιον τν Δ «Αγιτατε» πεκλεσεν τν «ρωμαϊκν ᾿Εκκλησαν» ᾿Εκκλησαν κα δελφν τς μετρας ᾿Εκκλησας καθς πσης κα τος συνομιλητς ατο φλους, πατρας, δελφος κα γους. (Γρηγορου Λαρετζκη καθηγητο το Πανεπιστημου ὒὓΑΖ· «Ο Αγιος Μρκος Εγενικς κα Εντητα τν ᾿Εκκλησιν ᾿Ανατολς κα Δσεως». ᾿Εκδσεις ΕΠΕΚΤΑΣΗ 1999, σελ. 59-61)

Ες τν παροσαν συνφειαν πιτρψατ μοι, να ναφερθ ες γεγονς το παρελθντος κκλησιαστικο βου μν, περ, κατ τν ταπεινν γνμην μου θελε φωτσ παρκς τν πτυχν τατην το μελετωμνου θματος.

Η Ιερ Σνοδος τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος τν 5ην ᾿Ιουλου το τους 1947, υοθετσασα τν ποβληθεσαν π τν Θεολογικν Σχολν ᾿Αθηνν κα Θεσσαλονκης σχετικν πρτασιν, πεφσισεν «τν διεξαγωγν ναμνηστικο ορτασμο τς 1900ς πετεου τς λεσεως το ᾿Αποστλου Παλου ες τν Ελλδα κατ τν ᾿Ιονιον το 1950» («Πανηγυρικς Τμος Εορτασμο τς 1900ς ᾿Επετεου τς ᾿Ελεσεως το ᾿Αποστλου Παλου ες Ελλδα». ᾿Εν ᾿Αθναις 1953, Εκδοσις τς ᾿Αποστολικς Διακονας τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος, σελ. 31-32).

᾿Εν ψει το ορτασμο πηυθνθη πρσκλησις πρς ποστολν κα συμμετοχν ες ατν κπροσπων τν ᾿Ορθοδξων ᾿Εκκλησιν κα τν Ετεροδξων.

Μεταξ δ ατν στλη κα πρς τν Ππαν Πον τν 12ον. Η Ρωμαιοκαθολικ ᾿Εκκλησα ρνθη πικαλουμνη τν λγον τς ρνσεως συνψεως Κονκορδτου μεταξ τς Ελληνικς Πολιτεας κα το Βατικανο δι τν γκατστασιν το ᾿Αποστολικο Νουντσου ν Ελλδι. Ες τν παντητικν πιστολν τν πογραφομνην π το . Ρ. Μ῏ὃὦἂὃἂ κα μετπειτα Ππα Ρμης γρφοντο τ ξς· «Η ᾿Εξοχτης σας (ννοε Μακαριτης σας) δν γνοε τι πολλκις Αγα Εδρα δχθηκε τν ρνησιν τς δυναττητος παραμονς ες τν Ελλδα νς ᾿Αντιπροσπου το Ππα, στω κα μ ποκλειστικς κκλησιαστικς δραστηριτητες. Υπ τοιατας συνθκας, κα λλων πιχειρημτων ξαιρουμνων, δν θεωρομεν, τι Αγα Εδρα δναται ν σς ποστελ τρα μα ντιπροσωπευτικ ᾿Αποστολ».

᾿Εκ μρους τς ᾿Οργανωτικς ᾿Επιτροπς μακαριστς καθηγητς κα Γ. Γραμματες ατς ‘Αμλκας ᾿Αλιβιζτος πντησεν, τι πικληθες π το Ππα λγος δν εναι σχυρς, ς ξς·

«Δυστυχς π τν πιστολν σας προκπτει τι πφασις τς Καθολικς ᾿Εκκλησας ν μ συμμετσχη στν ορτασμ, εχε ς κνητρον πιχειρματα (θεωρσεις) πο φορον ες τς σχσεις το Κρτους το Βατικανο μετ το Ελληνικο Κρτους. Ομως πρωτοβουλα τν ν λγ ορτν δν νκει στ Κρτος, λλ ες τν ᾿Εκκλησα τς Ελλδος, ποα δδει σ᾿ ατς κα πιθυμε ν διατηρσουν, να χαρακτρα αστηρς κκλησιαστικ, δεδομνου τι εναι ξνη πρς κθε διαπραγμτευσιν διακρατικς φσεως κα τι ες οδεμαν περπτωσιν δν θ δεχθ κα τν λχιστο πολιτικ χαρακτρα ες τν ορτασμν. Δι τοτο πρσκλησις τς ᾿Εκκλησας μας (᾿Επιτροπ ορτν), πογραφομνη π τν Μακαριτητ Του ,τν Κεφαλν τς ᾿Εκκλησας τς Ελλδος, πευθνθηκε πρς τν Αγιτητ Του, τν ᾿Αρχηγ τς Καθολικς ᾿Εκκλησας, νευ οδεμις κρατικς ναμξεως, οτε κμα κα ες τος σκοπος μεταδσεως, κα νευ διατυπσεων κα διπλωματικν θιμοτυπιν ο καννες τν ποων δν σαν δυστυχς διλου γνωστς ες τν ᾿Εκκλησαν τς Ελλδος».

Τοτο μνημονεθη, να γνωσθ, τι ες τ παρελθν Ιερ Συνοδος τς ᾿Εκλησας μν κα ες τν πρϊμον ποχν τν διεκκλησιαστικν κα διαχριστιανικν σχσεων πηθυνεν πρσκλησιν δι συμμετοχν ες ορτασμν, χουσα χαρακτρα κραιφνς κκλησιαστικν κα τι Ππας προσφωνεται «Αγιτατος» κα τι ες τ μνημονευθν πσπασμα τς Συνοδικς ᾿Επιστολς πογραφομνης π το μακαριστο ᾿Αρχιεπισκπου ᾿Αθηνν κυρο Σπυρδωνος, οτος ναφερμενος ες τ πρσωπον το Ππα χρησιμοποιε τν γνωστν κπαλαι προσφνησιν «τν Αγιτητ Του» κα τν ποκαλε «᾿Αρχηγν τς Καθολικς ᾿Εκκλησας» Εκτοτε κα χρι το νν σκις Ιερ Σνοδος μν πεκοιννει δι᾿ πιστολν Ατς μετ τν κστοτε Παπν χρησιμοποιε τν καθιερωμνην τατην προσφνησιν «Αγιτατε». Δν εναι δ γενομνη κατ τν παρελθντα μνα Μϊον το . . ᾿Επσκεψις το Ππα τ πρτον γεγονς πικοινωνας μετ τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας. Πολλ δ μλλον, τι ν τ μεταξ α σχσεις ᾿Ορθοδξου ᾿Εκκλησας κα Ρωμαιοκαθολικν ξηλχθησαν δι τν διαλγων κα λλων πανορθοδξων πρωτοβουλιν.

᾿Εν ν τ μεταξ προκπτει θμα νακαθορισμο τν σχσεων τς ᾿Εκκλησας μν μετ τν Ρωμαιοκαθολικν κα λλων τινν, ν ξετσωμεν τς προτσεις κα τ πιχειρματα κα ν μεταβλωμεν τν θσιν μν.

Συμφνως μως πρς τ σχοντα πφασις τς Διαρκος Ιερς Συνδου πρξε συνεπς κα πρς τν κανονικν κρβειαν, λλ κα συνετ πρς τς τν καιρν πιταγς.

γ. Η συγγνμη.

Η ατηθεσα π το Ππα «συγγνμη» το πσης ν θμα, δι᾿ διετυπθησαν κα ξεφρσθησαν γνμαι, τι δν το παρκς, ελικρινς, τελεα, δν γνετο μ τρπον κανοποιοντα πολτως τος ᾿Ορθοδξους κα μοια.

Τ πς κα π τνων Ππας θ ζητσ συγγνμην π τ ορτασμ το ᾿Ιωβηλαου πετλεσεν ντικεμενον μελτης τς «Διεθνος Θεολογικς ᾿Επιτροπς» τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας τ προτσει το Προδρου ατς ᾿Εξοχωττου Καρδιναλου κ. . ὓὰὦὧἂὃὼὸἶ.

Συνεστθη μα Υποεπιτροπ, τις μελτησεν τ θμα «Η ᾿Εκκλησα κα τ σφλματα το παρελθντος» ες πολυαρθμους συνεδρισεις ες τν Ρμην τ τη 1998 κα 1999.

Α πψεις τς Υποεπιτροπς συμπεριελφθησαν ες ν κεμενον. «Τ κεμενον (ννοεται τς μελτης) νεκρθη ες συγκεκριμνην διατπωσιν μ τν γραπτν ψφον τς Συνδου μν δι τν Διδασκαλαν τς Πστεως κα τν Πρεδρον ατς, στις δωσε τν συγκατθεσν του δι τν δημοσευσιν» (Διεθνς Θεολογικ ᾿Επιτροπ. «Μνμη κα Συμφιλωση. Η ᾿Εκκλησα κα τ σφλματα το παρελθντος». Εκδοσις «Γραφεον Καλο Τπου». Σειρ· Διδαχ 17, σελ. 5).

᾿Εξετζοντες τν μελτην ατν θ δυνηθμεν ν ξηγσωμεν κα τν τρπον κα τ νημα τς συγγνμης. Παραθτομεν ποσπσματ τινα, να διευκολυνθμεν ες τν ρμηνεαν τς νεργεας το Ππα.

1. Εναι ποτλεσμα πνευματικς νγκης κα ατοκριτικς.

«Εναι σωστ λοιπν, τ στιγμ πο δετερη χιλιετα το Χριστιανισμο βαδζει πρς τ τλος της, ᾿Εκκλησα ν πωμιστε συνειδητ τν μαρτα τν τκνων της νθυμομενη λες κενες τς καταστσεις στς ποες, στ πρασμα τς στορας, τ τκνα της εχαν πομακρυνθε π τ πνεμα το Χριστο κα το Εαγγελου Του. Καταστσεις πο πρσφεραν στν κσμο, ντ γι τς μαρτυρες μις ζως πο μφορεται π τς θικς ξες τς πστης, τ θαμα νς τρπου σκψης κα πρξεων πο ταν πραγματικς μορφς ντιμαρτυρας κα σκανδλων. Η ᾿Εκκλησα, παρ᾿ τι Αγια λγ τς νσωμτωσς της μ τ Χριστ, δν κουρζεται ν μετανοε συνεχς· <ατ ναγνωρζει πντα, πναντι στ Θε κα τος νθρπους, ς πραγματικ δικ της τ μαρτωλ τκνα>» (Ενθ. νωτ., σελ. 47).

2. Εναι ποτλεσμα σωστς στορικς κα θεολογικς ξιολογσεως τν γεγοντων, δι᾿ ζητεται συγγνμη.

«Η πισμανση τν σφαλμτων το παρελθντος κα ναγνριση ατν συνεπγεται, πρτα π᾿ λα, μι σωστ στορικ πο θ βασζεται κα σ μι θεολογικ ξιολγηση. Θ πρπει ν ναρωτηθομε· τ συνβη κριβς; Τ επθηκε κα τ γινε πργματι; Μνο ἐάν δοθε μι κατλληλη πντηση σ᾿ ατ τ ρωτηματικ, μι πντηση πο θ εναι καρπς μις αστηρ στορικς κριτικς, ττε θ μπορομε κα ν ρωτσουμε ν ατ πο συνβησαν πο πραγματικ επθηκαν κα γιναν, μπορον ν ρμηνευτον σμφωνα χι μ τ Εαγγλιο. Κα σ περπτωση πο δν θ ταν σμφωνα, ττε θ μποροσαμε ν ρωτσουμε ἐάν τ τκνα τς ᾿Εκκλησας, πο νργησαν κατ᾿ ατ τν τρπο, θ μποροσαν ν πολογηθον ξεκινντας π τ σνολο τν πραγμτων κα τ πνεμα, σμφωνα μ τ ποα νεργοσαν. Μνο θικ διαβεβαωση τι γνριζαν τ σα καναν κποια τκνα τς ᾿Εκκλησας ες τ νομα τς ᾿Εκκλησας κατ το Εαγγελου, τι τ ννοοσαν ς νομματα κα συνεπς μποροσαν ν τ ποφγουν, ατ θ δινε νημα στ ατημα συγγνμης, π μρους τς ᾿Εκκλησας του σμερα, γι τ σφλματα το παρελθντος» (Ενθ. νωτ., σελ. 61).

3. Τ ατημα τς συγγνμης εναι Καθολικ. Ζητεται συγγνμη δ᾿ λα».

«Στν ντιμαρτυρα τς διαρεσης μεταξ χριστιανν πρπει ν προσθσουμε κα κενες τς περιπτσεις στς ποες, μσα στ χιλιετα πο πρασε, χρησιμοποιθηκαν ποπτα μσα, γι ν πιτευχθον δκαιοι στχοι, τσο γι τ κρυγμα το Εαγγελου σο κα γι τν περσπιση τς ντητας τς ᾿Εκκλησας· <Ενα λλο θλιβερ κεφλαιο τς στορας, πνω στ ποο τ τκνα τς ᾿Εκκλησας πρπει ν σκψουν μ τν ψυχ νοικτ στ μετνοια κα τ ποο εναι νδοτικτητα πο εχε κδηλωθε, εδικ σ ρισμνους αἰῶνες, μ μεθδους μισαλλοδοξας κμα κα βας, στν πηρεσα τς λθειας>. ᾿Αναφερμαστε σ μορφς εαγγελισμο, στς ποες χρησιμοποιθηκαν ργανα κατλληλα, γι ν ναγγελουν τν ποκλυψη τς λθειας πο δν καναν μι εαγγελικ δικριση νλογη μ τς πολιτιστικς ξες τν λαν δν σεβστηκαν τς συνειδσεις τν τμων, ες τ ποα θελαν ν μεταδσουν τν πστη, καθς κα στ μορφ βας πο φρμοσαν στν καταπεση κα τς διορθσεις τν σφαλμτων.

Η δια προσοχ χρειζεται πσης στς πιθανς παραλεψεις, γι τς ποες τ τκνα τς ᾿Εκκλησας πρξαν πεθυνα, σ διφορες στορικς περιπτσεις κα κατηγορθηκαν γι δικες κα πρξεις βας. <Υπρχει πειτα λλειψη ρθς σκψης πολλν χριστιανν ς πρς τ βασικ νθρπινα δικαιματα. Τ ατημα τς συγγνμης σχει γι λες τς παραλεψεις παραποισεις π δυναμα σφαλμνη κτμηση, γι ,τι επθηκε γινε κατ τρπο πιπλαιο κατλληλο>.

Οπως πντα, εναι καθοριστικ ν τοποθετομε τν στορικ λθεια μσα π στορικ - κριτικ ρευνα. Οταν καθοριστον τ γεγοντα, θ πρπει πειτα ν κτιμσουμε τν πνευματικ θικ ξα τους, καθς κα τν ποκειμενικ τους ννοια. Μνον τσι θ μπορομε ν ποφεγουμε κθε εδους μυθικ μνμη κα ν φτσουμε σ μι κατλληλη κριτικ μνμη, καν - κτω π τ φς τς πστης - ν παργει καρπος νανωσης κα μεταστροφς. ᾿Απ κενες τς θλιβερς στιγμς το παρελθντος παρνουμε μθημα γι τ μλλον, πο πρπει ν δηγσει τν κθε χριστιαν ν κρατσει γερ κενη τ φωτειν ρχ πο λχθη στ Σνοδο· <Η λθεια δν πιβλλεται παρ μνο π τ δναμη τς διας τς λθειας, ποα μπανει στ μυαλ μας παλ κα πμονα μαζ>». (Ενθ. νωτ., σελ. 81-83).

Κατ τατα ατηθεσα συγγνμη το πρροια το ναπτυχθντος προβληματισμο τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας κα δον πως κτιμηθ ν τ πλαισίῳ τοτ ς νργεια καλς θελσεως κατ᾿ ρχν, ναμενοσης τν πιβεβαωσιν ατς ες τ μλλον.

δ. Η «προδοσα» το λαο.

Υπεστηρχθη, κα γρφη, τι δι τς ποφσεως Ατς Διαρκς Ιερ Σνοδος «πρδωσε» τν λαν. Εναι να θμα, τ ποον χρειζεται διερενησιν.

Θμα πρτον. Ποος γνωρζει ποα το γνμη το πληρματος τς ᾿Εκκλησας κα πθεν τεκμαρεται ατη, στε ν διαπιστωθ διστασις κα προδοσα; ᾿Αντιθτως δημοσκοπσεις, μετ τν πσκεψιν το Ππα, κατγραψαν τν κανοποησιν το λαο.

Θμα δετερον. Ποα εναι τ πραγματικ περιστατικ ες τ ποα γνετο προδοσα; Δι ποων νεργειν ο φλακες τς «παραδοθεσης τος γοις πστεως» (᾿Ιοδα στ 3) θτησαν κατλυσαν τν λθειαν τς ᾿Εκκλησας; Κατργησαν τ κ το Εαγγελου, κ τς θεολογας, περ το μυστηρου τς Αγας Τριδος, το μυστηρου τς σωτηρας, το μυστηρου τς ᾿Εκκλησας, κ τς διδαχς το Εαγγελου κα τν λλων;

᾿Ηπειλθη τθη ν μφιβλ σωτηρα το πληρματος; ᾿Ηκοσθη τι, κηρχθη τι, νομοθετθη τι νον καταργον τν παρδοσιν; ᾿Εκηρχθη λλον Εαγγλιον;

Οδν ξ ατν συνβη.

Εναι πομνως δικος ατασις κα κακβουλος, ξυπηρετοσα τος δημαγωγοντας κα φωνασκοντας, τος θλοντας «επροσωπσαι ν σαρκ, να καυχσωνται» (Γαλ. στ 12).

᾿Αντιθτως δημιουργηθεσα συζτησις φερεν ες τν πιφνειαν τς φισταμνας θεολογικς διαφορς μεταξ τς ᾿Ορθοδξου ᾿Εκκλησας κα το Ρωμαιοκαθολικισμο, πμνησεν στορικ γεγοντα κα δι᾿ πντων τοτων τονθη τ ρθδοξον φρνημα το πιστο Λαο κα κρατνθη κα μεγαλνθη πστις κα ᾿Εκκλησα μν.

ε. Αλθηκε τ «Κστρο» τς ᾿Ορθοδοξας.

Οτε ς ρητορικ ξαρσις γνεται δεκτ ατ φρσις, τις λεγομνη κα ποστηριζομνη πονοε, τι λοι ο δελφο ρθδοξοι χριστιανο χουσι ποδουλωθε ες τν Παπισμν κα μνοι μες λεθεροι ντες δουλθημεν. Οτε κενοι εναι δολοι. Οτε μες δουλθημεν.

Η πχησις τς ᾿Επισκψεως ες τν Διεθν Τπον.

Παραθτομεν ν συνεχείᾳ τν δημοσιευθεσαν π τς Συνοδικς ᾿Επιτροπς Δημοσων Σχσεων κα Διαφωτσεως μελτην· «Η ᾿Επσκεψις το Ππα κα Δημοσιεματα το Ξνου Τπου». (ΕΚΚΛΗΣΙΑ τεχος 6ον, ᾿Ιονιος 2001, σελ. 504-506).

«Η πσκεψη το Ππα πρασε στν στορα. Οσο χρνος μς πομακρνει π τ συγκεκριμνο γεγονς τσο παρουσιζονται ο εκαιρες γι μι δετερη, πι διερευνητικ ματι στ γεγοντα. Η πσταση π τ σα συνβησαν πρν, κατ τν διρκεια κα μσως μετ τν παπικ πσκεψη, πιτρπει τν διατπωση πψεων κα συμπερασμτων, τ ποα χουν ποφορτισθε π τν νταση τν συγκεκριμνων μερν. Τ σα διαδρατσθηκαν μσα στ σνορα το Ελληνικο Κρτους εναι λγο πολ σ λους μας γνωστ. Η κλυψη το γεγοντος πρξε «καθολικ» π τ σνολο τν ΜΜΕ. Τσο λεκτρονικς Τπος, σο κα ντυπος ξεπρασαν αυτος στν προσπθεια νημρωσης το κοινο. Εχουν καταγραφε κυριολεκτικ κατοντδες δημοσιευμτων κα ρκετς ρες τηλεοπτικς κα ραδιοφωνικς κλυψης τς παπικς πσκεψης.

᾿Ιδιατερο νδιαφρον παρουσιζει γι λους ντιμετπισις το θματος π τν ξνο Τπο. ᾿Εξ ρισμο θ λγαμε τι ποιαδποτε παπικ πσκεψη ποτελε γεγονς κα θαμα, τ ποο νδιαφρει κατομμρια ρωμαιοκαθολικν πιστν κα χι μνο. Η θρησκευτικ πσταση το προσπου το Ππα γι τ Βατικαν τν καθιστ πντοτε ντικεμενο κτεταμνης προσωπολατρεας π τν ρωμαιοκαθολικ κσμο, ποα προκαλε πντοτε τν πορα σ μ ρωμαιοκαθολικος πιστος κα διατερα σ ρθοδξους. ᾿Ακμα πολιτειακ πσταση το Βατικανο τ καθιστ ατομτως κντρο το νδιαφροντος χι μνο γι κκλησιαστικ θματα, λλ κα γι ζητματα πο φορον στν πολιτικ κα στν οκονομα. Χαρακτηριστικ ταν τ μγεθος τς δημοσιτητας πο δθηκε κατ τ διρκεια τς παπικς πσκεψης στν Κοβα. Ολα ατ σ συνδυασμ μ μα λογικ περθεματος, ποα χαρακτηρζει τς παπικς κινσεις ν τν κσμο, στοιχειοθετον τν ξιολγηση ς εδσεως πρτου μεγθους τν ποιαδποτε παπικ πσκεψη. Πσο μλλον, ταν ατ πραγματοποιεται σ μι χρα γι πρτη φορ κατ τν τελευταα χιλιετα!

Δεκδες δημοσιευμτων παρατηρθηκαν στν Δυτικ ξνο ντυπο Τπο, πρν κα κατ τ διρκεια τς παπικς πισκψεως στν Ελλδα. ᾿Αγγλικς, γερμανικς, σπανικς, ταλικς κα γαλλικς φημερδες κλυψαν πλρως τ γεγονς. Δν περιορσθηκαν σ πλ δημοσιογραφικ κλυψη το γεγοντος, λλ πρχαν περιπτσεις σοβαρν προσεγγσεων τς διαιτερτητος τς πισκψεως.

Μι πρχειρη καταγραφ τν σπουδαιοτρων δημοσιευμτων πιτρπει τν διαμρφωση κποιας εκνας γι τν συμπεριφορ το Δυτικο ξνου Τπου στ γεγονς. Καταγρφηκαν δημοσιεματα φημερδων μεγλης κυκλοφορας.

Τ μεγαλτερο ποσοστ δημοσιευμτων πο φορον στν παπικ πσκεψη στν Ελλδα, νκει, πως εναι λογικ, σ καθολικς χρες (᾿Ιταλα, Γαλλα, ᾿Ισπανα). Σ μικρτερο ποσοστ κολουθον χρες μ νεπτυγμνο τ προτεσταντικ στοιχεο (Γερμανα, ᾿Αγγλα).

᾿Εκτεταμνα δημοσιεματα γι τ θμα παρουσιζονται στ Δυτικ ξνο Τπο π τς 3 Μαου 2001, τ ποα προαναγγλουν τν φιξη το Ππα στν ᾿Αθνα (στ πλασια το προσκυνηματικο ταξιδου στ βματα το ᾿Αποστλου Παλου), καθς κα τς ποιες δυσκολες κα διαιτερτητες πο παρουσιζει τ ταξδι ατ.

Τ δημοσιεματα συνεχζονται, σ κτεταμνη μορφ, στς 4.5.2001, μ πληροφορες κα σχλια πλον γι τν παπικ φιξη. Λγω το διαμεσολαβοντος Σαββατοκριακου, τς πμενες μρες δν χουμε ρκετ ρθρα γι τ θμα, δεδομνου τι χουμε μεταφορ δημοσιογραφικο νδιαφροντος στν παπικ πσκεψη στ Συρα.

 

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

 

Χαρακτηριστικ ο ταλικς φημερδες τς 3.5.2001 ναφρονται στ κλμα πο πικρατε στν Ελλδα πρν π τν παπικ φιξη.

Η φημερδα «Ι Μὸὖὖὰὼὼὸἶ῏» (σελ. 15), παρουσιζει τν ντονη μοναστικ ντδραση πο προκαλε τ γεγονς τς πισκψεως στν λλαδικ χρο μ τν χαρακτηριστικ ττλο «ἃὸ ὴὰἣἆὰὃὸ ὶἂ Μ῏ὃὦὸ Αὦ῍῏ὖ ὖ῟῏ὃὸἶὰὃὃ῏ ὴ῏ὃὦἶ῏ ἂ῝ Ρὰἆὰ» (Ο καμπνες το Αγου Ορους χον ναντον το Ππα).

Στ διο κλμα κα τ δημοσευμα τς «ἃὰ ὓὸἆ῟ὲὲ῝ἂὴὰ» (σελ. 19), μ ττλο «Ι Ρὰἆὰ ἂὃ ὒἶὸὴἂὰ ῏ἶὦ῏ὶ῏ὖὖἂ ἂὃ ἶἂἇ῏῝ὦὰ» (Ο Ππας στν Ελλδα, ξεσηκνονται ο ᾿Ορθδοξοι).

Η «ἃὰ ὣὦὰἣἆὰ», τν δια μρα, συνεχζει τν θεματολογα τν πλοιπων ταλικν φημερδων μ πρωτοσλιδη ναφορ στ ταξδι μ ττλο «ὦ῏ἶὃὰ ὴὰὖὰ» ἆἶὸὦἂ ῏ἶὦ῏ὶ῏ὖὖἂ ἂὃ ἆἂὰὧὧὰ» («Γρνα σπτι» - ο ρθδοξοι ερες στς πλατεες) κα κολουθε στ σελ. 11 ντστοιχο ρθρο καθς κα συνντευξη το Καρδινλιου Αὴ῍ἂ῝῝ὸ ὣἂ῝ἇὸὖὦἶἂὃἂ, π σειρ τν πευθνου το Βατικανο γι τς ᾿Ανατολικς ᾿Εκκλησες, ποος φο χαρακτηρζει τ ταξδι το Ππα ς τ πι δσκολο, ἂὃ ὒἶὸὴἂὰ ῝ὰ ἇἂὖἂὦὰ ῝ὰ ἆἂ῟ ὶἂὺὺἂὴἂ῝ὸ ὶἂ ῤ῏ἂὦὗ῝ὰ», προαναγγλει κατ κποιο τρπο τν παπικ δλωση συγγνμης, « ἆ῏ὖὖἂὲἂ῝ὸ ὴ῍ὸ ὖἂ ὖὴ῟ὖἂ ὴ῏ὃ ὼ῝ἂ ῏ἶὦ῏ὶ῏ὖὖἂ», δδοντας παρλληλα πληροφορες γι τ θση τς ᾿Εκκλησας στν Ελλδα καθς κα τ βασικ στοιχεα πο προκαλον τς λληνικς ντιδρσεις.

Τν πομνη μρα, στν «ἒ῏ἶἶἂὸἶὸ ὶὸ῝῝ὰ ὣὸἶὰ» (σελ. 11), δημοσιεεται συνντευξη νς κμη Καρδιναλου, το ἒὰἶ῝῏ Μὰἶἂὰ Μὰἶὦἂὃἂ, πισκπου Μιλνου, γνωστο λγιου τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας, ποος πιχειρε στ συνντευξ του μι θεολογικ προσγγιση το θματος, δηλνοντας τι εναι ναζτηση το Μυστηρου το Χριστο πο θ πιφρει τν βαθει νωση τς Ρωμαιοκαθολικς ᾿Εκκλησας μ λες τς ᾿Ορθδοξες ᾿Εκκλησες.

Παρ τος ντυπωσιακος ττλους τν φημερδων, γι τς ντιδρσεις πο προκαλε παπικ φιξη στν Ελλδα, δν λλειψαν τ ρθρα δυτικν φημερδων, τ ποα προσπθησαν ν δσουν λες τς διαστσεις το θματος.

Ετσι στν «ἃὸ Μ῏ὃὦὸ» (σελ. 18), στς 3.5.2001, πρχει ρθρο μ ττλο «ἃὸὖ ἆὰὗὖ ῏ἶὦ῍῏ὶ῏ἷὸὖ ἣὰ῝ὰὶὸὖ ὶὸ ὢὸὰὃ Ρὰ῟῝ ΙΙ, τ ποο πιχειρε μ στορικ στοιχεα ν περιγρψει τ πλασιο τν σχσεων τς Ρωμαιοκαθολικς μ τν ᾿Ορθδοξη ᾿Εκκλησα. Χαρακτηριστικ το ρθρου εναι ναφορ στ θμα τς ονας, μ τν πισμανση τς πσημης καταδκης τς ονας π τ Βατικαν τ 1994 ς «μεθδου το παρελθντος».

᾿Αλλ κα «ἃὰ ἒἶ῏ἂἷ», στ φλλο τς 2.5.2001, σελ. 2, μ ρθρα της πιχειρε μα σ βθος νλυση τς παπικς πσκεψης στν Ελλδα σ συνδυασμ μ τν πικεμενη πσκεψη το Ππα στν Οκρανα. Στ σχλιο τς μρας, μ ττλο «ἃὰ ἦ῟ὰὶἶὰὦ῟ἶὸ ὶ῟ ὴὸἶὴ῝ὸ ῏ἶὦ῍῏ὶ῏ἷὸ» (Ο τετραγωνισμς το ρθδοξου κκλου), πιχειρεται μα παρουσαση το προβλματος πο παρουσιζουν διατερα ο ᾿Ορθδοξες ᾿Εκκλησες τς Διασπορς, ατο τς Ιεραρχας. Η δια φημερδα σ ρθρο τς 3.5.2001, σελ. 15, ναφρει τς δυσκολες στς σχσεις τν δο ᾿Εκκλησιν.

Ο σπανικς τπος κινθηκε στ δια πλασια μ τ δημοσιεματα το ντστοιχου γαλλικο. Η «Ε Ρὰἂὖ», στς 3.5.2001, χει ρθρο π τν ττλο «ἃὰ Ιὼ῝ὸὖἂὰ ῏ἶὦ῏ὶ῏ἷὰ ὼἶἂὸὼὰ ὖὸ ἆἶὸἆὰἶὰ ἆὰἶὰ ἶὸὴἂὲἂἶ ῤ῏ἢὦὗ῝ὰ ὴ῏ἣ῏ ῟ὃὖἂἣἆ῝ὸ ἆὸἶὸὼἶἂὃ῏’».

Η «ΑΒ», στς 3.5.2001, σελ. 39, παρουσιζει κτεταμνα τν κατσταση, χαρακτηρζοντας τν ᾿Αρχιεπσκοπο Χριστδουλο, ς «ξυπνο νδρα» λγ τν χειρισμν του στ θμα τς πισκψεως το Ππα.

Στν φημερδα «Τἂἣὸὖ», στς 2.5.2001, παρουσιζεται κτεταμνο φιρωμα στ θμα τς πισκψεως μ μφαση στς κδηλσεις τν παλαιοημερολογιτν, λλ κα στς σφαγς τν σταυροφρων.

 

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

 

Τ δημοσιεματα στς 4.5.2001 εναι περισστερα κα κτεταμνα. Ο ταλικς φημερδες συνεχζουν τος ττλους ντυπωσιασμο πως·

«Ρὰἆὰ ὰὶ Αὦὸὃὸ, ἆὸ῝῝ὸὼἶἂὃ῏ ὦἶὰ ῝ὸ ὴ῏ὃὦὸὖὦὰὧἂ῏ὃἂ», «Ι Μὸὖὖὰὼὼὸἶ῏», σελ, 7, «Ι Ρὰἆὰ ὃ῏ὃ ὲὰὴἂ῝ὰ ὃ῏ὖὦἶὰ ὦὸἶἶὰ», «ἃὰ ὓὸἆ῟ὲὲ῝ἂὴὰ», σελ. 11, «Ι Ρὰἆὰ ἂὃ ὒἶὸὴἂὰ ὺἶὰ ῝ὸ ἆ῏῝ὸἣἂὴ῍ὸ», «ἒ῏ἶἶἂὸἶὸ ὶὸ῝῝ὰ ὣὸἶὰ», σελ. 13.

Ο γαλλικς τπος κολουθε πι πιους τνους.

Στν «ἃὸ ᾂὼὰἶ῏» (σελ. 4) δημοσιεεται κα πρτη συνντευξη ρθοδξου θεολγου, το Ο῝ἂἇἂὸἶ ἒ῝ὸἣὸὃὦ, γι τ θμα. Παρλληλα στν δια σελδα δημοσιεεται κα συνντευξη το Ρωμαιοκαθολικο πισκπου ᾿Αθηνν κ. Νικολου Φσκολου.

᾿Επσης, στν «ἃὸ Μ῏ὃὶὸ» (σελ. 9) πρχει νδιαφρουσα συνντευξη το Καθηγητο ͺ. Τ῍῟ὰ῝, εδικευμνου σ θματα ρθοδοξας.

᾿Ακμα συνντευξη το ἲἂἣἂὦἶἂ ὣὰ῝ὰὴ῍ὰὖ δημοσιεεται στν «Ι Μὸὖὖὰὼὼἂὸἶ῏» τς διας μρας.

Η «ἲὰἂ῝ὗ Τὸ῝ὸὼἶὰἆ῍», στς 4.5.2001, παρουσιζει, πως κα φημερδα «Τἂἣὸὖ» (2.5.2001), κτεταμνο φιρωμα στ θμα τς πισκψεως μ μφαση στς σφαγς τν σταυροφρων.

Η σπανικ «ΑΒ» (σελ. 11) φιλοξενε κριο ρθρο μ ττλο «Ηὸὼὸἣ῏ὃἂὰ ῏ἶὦ῏ὶ῏ἷὰ» προσπαθντας ν περιγρψει τν τρχουσα κατσταση τς Ελληνικς ᾿Ορθδοξης ᾿Εκκλησας.

᾿Αλλ κα ο γερμανικς «ἲἂὸ ῤὸ῝ὦ» κα «ὣὤὶὶὸ῟ὦὖὴ῍ὸ Ζὸἂὦ῟ὃὼ» στ ντστοιχα φλλα τς διας μρας χουν κτεταμνες ναφορς στ θμα καθς κα φιερματα.

 

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

 

Ο κυριακτικες κδσεις τν φημερδων, πως ταν φυσικ, μπεριεχαν εδσεις γι τ ποτελσματα τς παπικς πσκεψης στν Ελλδα.

Η «ῤὸ῝ὦ ὰἣ ὣ῏ὃὃὦὰὼ», «ΑΒ», φημερδα «ὣ῟ὃὶὰὗ Τἂἣὸὖ», «ῒὣΑ ΤΟΑΥ» κα «ἃὰ ἒἶ῏ἂἷ», τς 7.5.2001, χουν πρτη εδηση τν παπικ δλωση συγγνμης («ῒἶὼὸὖ ὺ῏ἶὼἂἇὸὃὸὖὖ ἂὃ ῍ἂὖὦ῏ἶἂὴ ἇἂὖἂὦ», πρωτοσλιδο στν «ῒὣΑ ΤΟΑΥ»).

᾿Αλλ κα ταλικ «ἃὰ ὣὦὰἣἆὰ» δημοσιεει τν δια μρα συνντευξη το πισκπου ͺὸ῝ἂἷ Μὰὴ῍ὰὶ῏, γραμματα το Βατικανο γι τν διαθρησκειακ διλογο, σχετικ μ τ ποτλεσμα το παπικο «ἣὸὰ ὴ῟῝ἆὰ», εδικτερα σ θματα οκουμενικο κινματος.

Γι τ διο θμα «ἒ῏ἶἶἂὸἶὸ ὶὸ῝῝ὰ ὣὸἶὰ» φιλοξενε ρθρο στ δετερη σελδα (7.5.2001).

Η «’ Η῟ἣὰὃἂὦὸ» (σελ. 9), «ἲὰἂ῝ὗ Τὸ῝ὸὼἶὰἆ῍» (σελ. 19), λλ κα τ περιοδικ «ΤΙΜΕ» (σελ. 14), στς 14.5.2001, ναφρουν τν εδηση τς παπικς συγγνμης.

᾿Απ μα πρχειρη ματι εναι λοφνερη κταση πο κατλαβε τ θμα στν ξνη εδησεογραφα. Κα μνο ατ ς γεγονς ποτελε τερστιο κρδος τσο γι τν Ελλαδικ ᾿Εκκλησα σο κα γι τ διο τ Ελληνικ Κρτος.

Η νασχληση τν ξνων δημοσιογρφων π μα βδομδα μ τν παπικ πσκεψη στν Ελλδα δωσε τν φορμ γι κτεταμνες ναφορς στν ᾿Ορθοδοξα. Η παρουσαση κριων ρθοδξων θσεων π μ ρθδοξα ντυπα, κα διατερα ξενγλωσσα, ποτελε μαρτυρα στν δυτικ κσμο. Η εκνα τς ᾿Ορθοδξου ᾿Εκκλησας τς Ελλδος κα το Μακ. ᾿Αρχιεπισκπου ταξδεψε σ λο τν κσμο, κα ατ δν εναι θμα προσωπικς προβολς, λλ καθολικς μαρτυρας πστεως. ᾿Αλλ κα λληνικ κυβρνηση παρακολοθησε π μα βδομδα τν διεθν κοιν γνμη ν εναι στραμνη στ Ελληνικ Κρτος. Τ πλνα το ᾿Αρεου Πγου κα τς ᾿Ακρπολης καναν τ γρω το κσμου. Μα ντστοιχη διαφημιστικ κστρατεα π τν ΕΟΤ μ τς ντστοιχες καταχωρσεις κα προβολς θ στοχιζε δισεκατομμρια.

Κα τ σημαντικτερο· Ππας φχθη, διμεινε κα νεχρησε π τν πατρδα μας πολτως σφαλς. Πολλ εχαν λεχθε γι τ θμα ατ ν ψει τς ᾿Ολυμπιδας το 2004. Η εκνα πρξε ποστομωτικ. Χαρακτηριστικ ναφρουμε δημοσευμα τς «Ιὃὦὸἶὃὰὦἂ῏ὃὰ῝ Ηὸἶὰ῝ὶ Τἶἂὲ῟ὃὸ» (σελ. 2), στς 3.5.2001, μ θμα τν τρομοκρατα στν Ελλδα κα τς λλαγς στ συγκεκριμνο νομικ πλασιο. Ως εδηση στ συγκεκριμνο ρθρο ναφρεται τ γεγονς τς παπικς φιξης κα κνδυνος πεισοδων π διαδηλωτς.

Πντως τ γεγονς ατ κα ο νγκες τς ποχς μς καλον, μσα π συνεντεξεις, ρθρογραφα, κδσεις σ ξνη γλσσα, ν καταθσουμε τν θεολογικ μας μαρτυρα πρς τν Δυτικ κσμο κα ν διατηρσουμε τ παρθυρο πρς τν ξνο ντυπο Τπο νοικτ. Ατ παιτε σοβαρ σχεδιασμ κα νπτυξη το πικοινωνιακο μας ργου μ σαφ κκλησιολογικ κατεθυνση».

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 

Η Ιερ Σνοδος τς ᾿Εκκλησας μν λαβε τν σημαντικν τατην πφασιν συνεκτιμσασα·

1. Τν τρπον τς προσκλσεως το Ππα ες τν Ελλδα. Οτι προσεκλθη π το ᾿Ανωττου Αρχοντος το Κρτους.

2. Τν θσιν τς Ελλδος ες τν Ερωπαϊκν Ενωσιν κα τς σχσεις Ατς μετ τν λοιπν Κρατν.

3. Τ πανορθοδξως φαρμοζμενα.

4. Τν αυτς ατοσυνειδησαν κα τ κανονικς κκλησιολογικς κα θεολογικς σχοντα.

5. Τς Διαχριστιανικς Σχσεις τς ᾿Εκκλησας μν κα τν φαρμοζομνην π᾿ ατν τακτικν. ᾿Ενδεικτικς ναφρομεν νας προηγηθεσας πισμους πισκψεις τεροδξων προσωπικοττων κα τν τρπον ποδοχς ατν.

α. Το ᾿Αρχιεπισκπου Καντερβουρας Δρος Κσμο Γκρντον Λνγκ ν «ΕΚΚΛΗΣΙΑ» τ. 16/20 ᾿Απριλου 1929.

β. Το ᾿Αρχιεπισκπου Καντερβουρας Δρος Μιχαλ Ρμσεϋ ν «ΕΚΚΛΗΣΙΑ» τ. 10/15 Μαου 1962.

γ. Το Καρδιναλου Φραγκσκου Κρπινο, ᾿Αρχιεπισκπου το Παλρμο ν «ΕΚΚΛΗΣΙΑ» τ. 24-25/1-15 ᾿Οκτωβριου 1970.

δ. Το Καρδιναλου ᾿Ιωννου Βλλεμπραντς, Προδρου τς περιφμου Βατικανς «Γραμματεας π τς προωθσεως τς νσεως τν Χριστιανν» ν «ΕΚΚΛΗΣΙΑ» τ. 13-14/1-15 ᾿Ιουνου 1971.

ε. Το Μακαριωττου Πατριρχου Αθιοπας κ. Θεοφλου ν «ΕΚΚΛΗΣΙΑ» τ. 26/15 Νοεμβρου 1971.

6. Τς κφρασθεσας πψεις κ το Χριστεπωνμου πληρματος τς ᾿Εκκλησας.

7. Τς ρμοδως ποβληθεσας Εσηγσεις π τν Συνοδικν ᾿Οργνων.

8. Τν διεξαχθντα ερτατον κα ξαντλητικν διλογον.

Η Ιερ Σνοδος τς Ιεραρχας μν καλεται, πως ποφανθ, ἐάν α ποφσεις τς Διαρκος Ιερς Συνδου περ τς νταθα ᾿Επισκψεως το Ππα λφθησαν ε τε κα καλς, συγκρνουσα τατην μετ τς προηγηθεσης ατς ᾿Επισκψεως το Ππα ες τν Ρουμαναν, νθα δρα το Πατριαρχεου Ρουμανας κα τς κολουθησσης ατ ᾿Επισκψεως το Ππα ες τν Συραν, νθα δρα, ν Δαμασκ, το Πατριαρχεου ᾿Αντιοχεας.

Ημες «τ δ καλν ποιοντες μ κκακμεν· ... Αρα ον ς καιρν χομεν, ργαζμεθα τ γαθν πρς πντας, μλιστα δ πρς τος οκεους τς πστεως» (Γαλ. ς 9-10).

«Τ δ βασιλε τν αἰώνων, φθρτ, ορτ, μν σοφ Θε, τιμ κα δξα ες τος αἰῶνας τν αἰώνων· μν». (Α Τιμ. α 17).

Διαβουκολω = πατ μ ψευδες λπδας.

Γλωσσαλγ= μιλ τσον πολ, στε γλσσα μου ν πον, φλυαρ-πολυλογ.

Κορυβαντιω= τελ τς τελετς τν Κορυβντων,πληρομαι μανας νθουσιασμο Κορβαντικο, εμαι κατενθουσιασμνος κα ξαλλος π τινι