logo


Π Ρ Ο Σ Φ Ω Ν Η Σ Ι
τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καὶ Ὑμηττοῦ
Δανιήλ
Προέδρου τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς
Παρακολουθήσεως τῶν Εὐρωπαϊκῶν Θεμάτων
τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
στήν Ἡμερίδα μέ θέμα:
“Ἡ συμβολή τῶν Ἑλλήνων Κληρικῶν
εἰς τόν Διαφωτισμόν
καί εἰς τήν ἀναγέννησιν τῶν Θετικῶν Ἐπιστημῶν”
Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί ῾Υμηττοῦ Δα5 Νοεμβρίου 2009

Διορθόδοξο Κέντρο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

(Ἱερά Μονή Πεντέλης)


Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος
κύριε Ἱερώνυμε,
Σεβασμιώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί Ἱεράρχες,
Πανοσιολογιώτατοι καί Αἰδεσιμολογιώτατοι Πατέρες,
Ἐλλογιμώτατοι κύριοι καθηγητές,
Ἐντιμολογιώτατοι κύριοι κύριοι Διευθυντές τῶν Γραφείων τῶν Ἀντιπροσωπειῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς καί τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου στήν Ἑλλάδα
Ἐντιμολογιώτατε κ. Πρόεδρε τοῦ Ἐθνικοῦ Ἀστεροσκοπείου Ἀθηνῶν,
Ἐντιμολογιώτατε κ. Πρόεδρε τοῦ Εὐγενιδείου Πλανηταρίου Ἱδρύματος.

Ἡ Διεθνής Ἀστρονομική Ἕνωσι ἀνακήρυξε τό διανυόμενο ἔτος 2009 ὡς παγκόσμιο ἔτος τῆς Ἀστρονομίας μέ κεντρικό θέμα: “Τό Σύμπαν: Δικό σας νά τό ἀνακαλύψετε” ἐξ ἀφορμῆς τῆς συμπληρώσεως 400 ἐτῶν ἀπό τῆς πρώτης παρατηρήσεως τῶν οὐρανίων σωμάτων διά τηλεσκοπίου ἀπό τόν μαθηματικό καί ἀστρονόμο Γαλιλαῖο.

Λαβοῦσα ἀφορμή ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐκ τοῦ γεγονότος τούτου ἀπεφάσισε νά συγκαλέσει τήν παροῦσα Ἡμερίδα σέ συνεργασία ἀφ’ ἑνός μέν μέ τό Ἐθνικό Ἀστεροσκοπεῖο Ἀθηνῶν καί τό Εὐγενίδειο Ἵδρυμα καί ἀφ’ ἑτέρου μέ τά Γραφεῖα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου καί τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς στήν Ἑλλάδα.

Μέ τήν συγκαλουμένη Ἡμερίδα ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐπιθυμεῖ:

1) Νά ὑπομνήσει τίς περί κόσμου διδασκαλίες τῆς Ἐκκλησίας:

α) Ὅτι τό Σύμπαν εἶναι ἔργο τῆς Σοφίας καί τῆς Δυνάμεως τοῦ Προανάρχου Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἐφ’ ὅσον ὁμολογοῦμε καί διακηρύσσουμε: “Σὺ κατ' ἀρχάς, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σου εἰσιν οἱ οὐρανοί ” (Πρός Ἑβραίους α΄ 10) καί “πᾶς γὰρ οἶκος κατασκευάζεται ὑπό τινος, ὁ δὲ τὰ πάντα κατασκευάσας Θεός” (Πρός Ἑβραίους γ΄ 4).

β) Ὅτι τό Σύμπαν ὡς λαβόν ἀρχήν ἔχει καί τέλος κατά τήν ἀψευδέστατη προφητεία τοῦ Κυρίου μας ὅτι “οἱ οὐρανοί παρελεύσονται” (Ματθαίου ε΄ 18) καί τήν διακήρυξι τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς ὅτι μόνος ὁ Θεός παραμένει ἀναλλοίωτος καί ἀτελεύτητος “αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις· καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτούς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι ” (Πρός Ἑβραίους α΄ 11-12).

Ὁ ἀπόστολος Πέτρος προφητεύει ὡς ἑξῆς τό τέλος τοῦ σύμπαντος κόσμου:

“Οὐρανοὶ ῥοιζηδὸν παρελεύσονται, στοιχεῖα δὲ καυσούμενα λυθήσονται, καὶ γῆ καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ἔργα κατακαήσεται ” (Β΄ Πέτρου γ΄ 10).

γ)Ὅτι κατά τήν προφητεία τοῦ αὐτοῦ Ἀποστόλου οἱ πιστοί “καινοὺς δὲ οὐρανοὺς καὶ γῆν καινὴν κατὰ τὸ ἐπάγγελμα αὐτοῦ προσδοκῶμεν, ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεῖ ” (Β΄ Πέτρου γ΄ 13).

δ)Ὅτι ἡ δημιουργία τοῦ Σύμπαντος εἶναι ἀποκάλυψι καί φανέρωσι τοῦ ἀοράτου Θεοῦ ἡ συνοχή καί ἡ συντήρησί του μαρτυρεῖ τόν Κτίστη καί Δημιουργό, τόν Κυβερνήτη καί Συντηρητή αὐτοῦ “διότι τὸ γνωστὸν τοῦ Θεοῦ φανερόν ἐστιν ἐν αὐτοῖς· ὁ γὰρ Θεὸς αὐτοῖς ἐφανέρωσε. τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται, ἥ τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καὶ θειότης, εἰς τὸ εἶναι αὐτοὺς ἀναπολογήτους ” (Πρός Ρωμαίους 19-20).

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης διδάσκει, ὅτι ἀπό τήν μελέτη τῶν δημιουργημάτων ὁ ἄνθρωπος γνωρίζει μερικῶς τόν Δημιουργόν Θεόν:

“Ἡ θεία φύσις αὐτή καθ’ ἑαυτήν ὅ τι ποτέ κατ’ οὐσίαν ἐστί, πάσης ὑπέρκειται καταληπτικῆς ἐπινοίας, ἀπρόσιτος καί ἀπροσπέλαστος οὖσα ταῖς στοχαστικαῖς ἐπινοίαις, καί οὔπω τις ἀνθρώποις πρός τήν τῶν ἐκλήπτων κατανόησιν ἐξεύρηται δύναμις· οὐδέ τις ἔφοδος καταληπτική τῶν ἀμηχάνων ἐπενοήθη. Διό καί Ἀνεξιχνιάστους τάς ὁδούς αὐτοῦ ὁ μέγας ὀνομάζει Ἀπόστολος, σημαίνων διά τοῦ λόγου τό ἀνεπίβατον εἶναι λογισμοῖς τήν ὁδόν ἐκείνην, ἤ πρός τήν γνῶσιν τῆς θείας οὐσίας ἄγει· ὡς οὔπω τινός τῶν προωδευκότων τόν βίον ἴχνος τι καταληπτικῆς ἐπινοίας σημαινομένου τῇ γνώσει τοῦ ὑπέρ γνῶσιν πράγματος. Τοιοῦτος δέ ὤν κατά τήν φύσιν ὁ ὑπέρ πᾶσαν φύσιν, ἄλλῳ λόγῳ καί ὁρᾶται καί καταλαμβάνεται ὁ ἀόρατός τε καί ἀπερίγραπτος. Πολλοί δέ οἱ τῆς τοιαύτης κατανοήσεως τρόποι. Ἔστι γάρ καί διά τῆς ἐμφαινομένης τῷ παντί σοφίας, τόν ἐν σοφίᾳ πάντα πεποιηκότα στοχαστικῶς ἰδεῖν. Καθάπερ καί ἐπί τῶν ἀνθρωπίνων δημιουργημάτων ὁρᾶται τρόπον τινά τῇ διανοίᾳ ὁ δημιουργός τοῦ προκειμένου κατασκευάσματος, τήν τέχνην τῷ ἔργῳ ἐναποθέμενος. Ὁρᾶται δέ οὐχ ἡ φύσις τοῦ τεχνητεύσαντος, ἀλλά μόνον ἡ τεχνική ἐπιστήμη, ἥν ὁ τεχνίτης τῇ κατασκευῇ ἐναπέθετο. Οὕτω καί πρός τόν ἐν τῇ κτίσει βλέποντες κόσμον, ἔννοιαν οὐ τῆς οὐσίας, ἀλλά τῆς σοφίας τοῦ κατά πάντα σοφῶς πεποιηκότος ἀντυπούμεθα”. (Γρηγορίου Νύσσης, Εἰς τούς Μακαρισμούς, λόγος στ΄, P.G. 44, 1268).

Δηλαδή: “Τί ἀκριβῶς εἶναι αὐτή καθ’ ἑαυτήν ἡ θεία φύση κατά τήν οὐσία της, καί ξεπερνάει κάθε σκέψη γιά νά τήν καταλάβουμε, ἐπειδή εἶναι ἀπρόσιτη καί ἀπλησίαστη γιά τίς στοχαστικές σκέψεις. Καί γιά του ἀνθρώπους δέ βρέθηκε ἀκόμη καμιά δύναμη γιά τήν κατανόηση τῶν ἀκαταλήπτων, οὔτε ἐπινοήθηκε καμιά μέθοδος γιά νά κατανοήσουν αὐτά πού εἶναι ἀδύνατον νά κατανοηθοῦν. Γι’ αὐτό κι ὁ μέγας Ἀπόστολος ἀποκαλεῖ «ἀνεξιχνίαστους τούς δρόμους τοῦ Θεοῦ» (Πρός Ρωμαίους ια΄33), φανερώνοντας μ’ αὐτό τό λόγο πώς εἶναι ἀπάτητος μέ συλλογισμούς ὁ δρόμος ἐκεῖνος, πού ὁδηγεῖ στή γνώση τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ. Γιατί κανείς μέχρι τώρα ἀπό ὅσους ἔχουν προοδεύσει στόν ἐνάρετο βίο, δέ μᾶς φανέρωσε μέ τρόπο καταληπτό κάποιο σημεῖο γιά τή γνώση τοῦ ὄντος, πού εἶναι πάνω ἀπό τή γνώση. Μέ τό νά εἶναι αὐτό πού εἶναι κατά τη φύση, ὁ πάνω ἀπό κάθε φύση, γίνεται καταληπτός καί βλέπεται μέ ἄλλην ἔννοια ὁ ἀόρατος κι ἀπερίγραπτος. Κι εἶναι πολλοί οἱ τρόποι αὐτῆς τῆς κατανόησης. Μπορεῖς δηλαδή καί μέσα ἀπό τή σοφία πού φαίνεται σέ ὅλα, νά δεῖς μέ τρόπο στοχαστικό Ἐκεῖνον πού δημιούργησε τά πάντα ἐν σοφίᾳ. Ὅπως κατά κάποιο τρόπο φανερώνεται καί στά ἀνθρώπινα δημιουργήματα νοερά ὁ δημιουργός τοῦ ἔργου, πού ἔχουμε μπροστά μας, ἀφοῦ στό ἔργο ἔχει ἀποθέσει τήν τέχνη του. Ἀποκαλύπτεται δέ ὄχι ἡ φύση τοῦ τεχνίτη, ἀλλά μόνο ἡ τεχνική γνώση, πού ὁ τεχνίτης ἀποτύπωσε στό κατασκεύασμα. Ἔτσι κι ὅταν βλέπουμε προσεκτικά τόν κόσμο μέσα στή δημιουργία, ἀναπαριστάνουμε μέσα στό νοῦ ὄχι τήν ἔννοια τῆς οὐσίας, ἀλλά τῆς σοφίας Ἐκείνου, πού ἐποίησε τά πάντα μέ σοφό τρόπο”.

ε) Ὅτι ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου ἔγινε γιά τό μυστήριο τῆς διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀποκαλύψεως καί φανερώσεως τοῦ Θεοῦ “ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, ὅτι ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα, τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα ” (Πρός Κολοσσαεῖς α΄ 15-16).

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής ἐπισημαίνει:

“Τοῦτό ἐστιν τό μέγα καί ἀπόκρυφον μυστήριον· τοῦτό ἐστιν τό μακάριον, δι’ ὅ τά πάντα συνέστησαν τέλος. Τοῦτό ἐστιν ὁ τῆς ἀρχῆς τῶν ὄντων προεπινοούμενος θεῖος σκοπός, ὅν ὁρίζοντες εἶναί φαμεν, προεπινοούμενον τέλος, οὗ ἕνεκα μέν πάντα, αὐτό δέ οὐδενός ἕνεκα. Πρός τοῦτο τό τέλος ἀφορῶν, τάς τῶν ὄντων ὁ Θεός παρήγαγεν οὐσίας. Τοῦτο κυρίως ἐστί τό τῆς προνοίας καί τῶν προνοουμένων, πέρας· καθ’ ὅ εἰς τό Θεόν, ἡ τῶν ὑπ’ αὐτοῦ πεποιημένων ἐστίν ἀνακεφαλαίωσις.

Τοῦτό ἐστι τό πάντας περιγράφον τούς αἰῶνας, καί τήν ὑπεράπειρον καί ἀπειράκις ἀπείρως προϋπάρχουσαν τῶν αἰώνων μεγάλην τοῦ Θεοῦ βουλήν ἐκφαῖνον μυστήριον· ᾗς γέγονεν ἄγγελος αὐτός ὁ κατ’ οὐσίαν τοῦ Θεοῦ Λόγος γενόμενος ἄνθρωπος· καί αὐτόν, εἰ θέμις εἰπεῖν, τόν ἐνδότατον πυθμένα τῆς Πατρικῆς ἀγαθότητος φανερόν καταστήσας, καί τό τέλος ἐν αὐτῷ δείξας, δι’ ὅ τήν πρός τό εἶναι σαφῶς ἀρχήν ἔλαβον τό πεποιημένα. Διά γάρ τόν Χριστόν, ἤγουν τό κατά Χριστόν μυστήριον, πάντες οἱ αἰῶνες, καί τά ἐν αὐτοῖς τοῖς αἰῶσιν, ἐν Χριστῷ τήν ἀρχήν τοῦ εἶναι καί τό τέλος εἰλήφασιν” (Μαξίμου Ὁμολογητοῦ Ἐρώτησις ξ΄ (ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καί ἀσπίλου Χριστοῦ προεγνώσαμεν πρό καταβολῆς κόσμου· φανερωθέντος δε ἐπ’ ἐσχάτων τῶν χρόνων δι’ ἡμᾶς. Ὑπό τίνος προεγνωσμένου; ) “Πρός Θαλάσσιον τόν Ὁσιώτατον Πρεσβύτερον καί Ἡγούμενον Διαφόρων Ἀπόρων τῆς θείας Γραφῆς εἰς ἐρωτήσεις καί ἀπαντήσεις ξε΄ ” P.G. 90, 621).

Δηλαδή: “Αὐτό εἶναι τό μεγάλο κι ἀπόκρυφο μυστήριο. Αὐτό εἶναι τό μακάριο τέλος γιά τό ὁποῖο ἔχουν γίνει ὅλα. Αὐτός εἶναι ὁ θεῖος σκοπός πού προεπινοήθηκε πρίν ἀπό τήν ἀρχή τῶν ὄντων, πού ὁρίζοντάς τον μποροῦμε νά τόν ποῦμε «προεπινοούμενο τέλος», γιά χάρη τοῦ ὁποίου ἔγιναν τά πάντα κι αὐτό γιά χάρη κανενός. Σ’ αὐτό τό τέλος ἀτενίζοντες δημιούργησε ὁ Θεός τίς οὐσίες τῶν ὄντων. Αὐτό εἶναι κυρίως τό πέρας τῆς προνοίας καί ἐκείνων πού ἡ πρόνοια προνοεῖ, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο γίνεται ἡ ἐπανασυναγωγή στό Θεό ὅλων τῶν ποιημάτων του. Αὐτό εἶναι τό μυστήριο πού περικλείει ὅλους τούς αἰῶνες καί φανερώνει τήν ὑπεράπειρη καί πού ἄπειρες φορές ἀπείρως προϋπάρχει ἀπό τούς αἰῶνες μεγάλη βουλή τοῦ Θεοῦ, τῆς ὁποίας βουλῆς ἀγγελιοφόρος ἔγινες ὁ ἴδιος ὁ σύμφωνος μέ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ Λόγος ὅταν ἔγινε ἄνθρωπος, καί φανέρωσε, ἄν μοῦ ἐπιτρέπεται νά πῶ, τόν ἴδιο τό βαθύτερο πυθμένα τῆς Πατρικῆς ἀγαθότητας κι ἔδειξε μέσα σ’ αὐτόν τό τέλος, πού γιά χάρη του τά δημιουργήματα ἔλαβαν σαφῶς τήν ἀρχή τῆς ὕπαρξής τους. Γιατί γιά τό Χριστό, δηλαδή γιά τό μυστήριο κατά Χριστό, ὅλοι οἱ αἰῶνες καί ὅλα ὅσα περιέχουν ἔχουν λάβει τήν ἀρχή καί τό τέλος τοῦ εἶναι τους”.

στ) Ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐτάχθη ἀπό τόν Θεό Δημιουργό Του “φυλάσσειν” τήν δημιουργία (Γενέσεως β΄ 15).

ζ)Ὅτι ὅλα τά δημιουργήματα δοξολογοῦν τόν Θεό Κτίστη καί Δημιουργό τους καί αἰνοῦν Αὐτόν, ἐκπληροῦντα τούς λόγους τῶν ὄντων:

“Αἰνεῖτε αὐτὸν ἥλιος καὶ σελήνη, αἰνεῖτε αὐτὸν πάντα τὰ ἄστρα καὶ τὸ φῶς. Αἰνεῖτε αὐτὸν οἱ οὐρανοὶ τῶν οὐρανῶν καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν” (Ψαλμός ρμη΄ (148) 2-4).

 

2) Ὅτι δέν ὑπάρχει μεταξύ πίστεως καί ἐπιστήμης σύγκρουσι ὅταν ἑκάστη μένει στά ὅριά της. Οὔτε ἡ πίστι ὑποτάσσεται στούς νόμους τοῦ φυσικοῦ κόσμου οὔτε ἡ ἐπιστήμη δύναται νά ἐπιλύει ὅλα τά προβλήματα. Ἡ μία ἀναβιβάζει τόν ἄνθρωπο στά αἰώνια καί τά ὑπερφυσικά ἐλευθεροῦσα αὐτόν ἀπό τά γεώδη καί πρόσκαιρα. Ἡ ἄλλη οἰκονομεῖ τά ἐν τῷ κόσμῳ καί αὐτά ὑπό πολλούς περιορισμούς.

Τά ὅρια τῶν δύο αὐτῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ τῆς πίστεως καί τῆς γνώσεως ἐπεσημάνθηκαν στό Διεθνές Ἐπιστημονικό Συνέδριο πού διοργάνωσε ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος 4-8 Ὀκτωβρίου 2000 μέ τήν εὐκαιρία τῶν ἑορτασμῶν τοῦ Ἰωβηλαίου γιά τήν συμπλήρωσι δύο χιλιάδων ἐτῶν ἀπό τήν γέννησι τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπό τίς εἰσηγήσεις:

α) τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας κ. Ἀναστασίου μέ θέμα: “Ἡ Ὀρθοδοξία πρό τῆς ραγδαίας ἐξελίξεως τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν (Διαπιστώσεις - προτάσεις) ”.

β) τοῦ Ἐλλογιμωτάτου κ. Νικολάου Ἀρτεμιάδου, Ὁμότιμου Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν τοῦ Πανεπιστημίου Πατρῶν καί Προέδρου τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν μέ θέμα: “Θετικές ἐπιστῆμες καί μεταφυσικές ἀλήθειες”, πού ἐτόνισε ὅτι:

“…ἡ πρόοδος τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν ὄχι μόνο δέν ὁδηγεῖ στήν ἀμφισβήτηση μεταφυσικῶν ἀληθειῶν καί τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ ἀλλά ἀντιθέτως μας φωτίζει στόν νά νοιώσουμε τίς ἀλήθειες αὐτές καί νά ζήσουμε ἀρμονικά μέ τήν Ὀρθόδοξο Χριστιανική Πίστη”.

Ὁ μακαριστός Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κυρός Χριστόδουλος στόν Χαιρετισμό, πού ἀπηύθυνε πρός τά μέλη καί τούς εἰσηγητές τοῦ ἀναφερθέντος Συνεδρίου ἐτόνισε ὅτι:

“Ἡ Ἐκκλησία ὅμως ἀναγνωρίζοντας μέν τό γεγονός ὅτι κάθε ἀνακάλυψη ἀποτελεῖ διείσδυση στά μυστικά τῆς θεϊκῆς σοφίας εὐνοεῖ τήν ἐπιστήμη. Ἀντικρίζει ὅμως καί μία κοινωνία πού δέν διακρίνεται γιά τήν πνευματική ποιότητά της, τήν προσήλωση σέ ἀρχές καί ἀξίες, μία κοινωνία πού ἔχει τήν ἰδιότητα νά γεννᾶ περισσότερα προβλήματα ἀπό ὅσα νά λύνει, πού χαρακτηρίζεται ἀπό παθολογικό ἐγωϊσμό καί ἀλαζονεία, πού στερεῖται ἀπό κάθε ἴχνος αἰωνίας προοπτικῆς”.

 

3) Ὅτι οἱ ἀστρονομικές πληροφορίες τῆς Βίβλου ἀπαιτοῦν ἰδιαιτέρους κανόνες ἑρμηνείας καί κατανοήσεως τους ἐφ’ ὅσον ἡ Ἁγία Γραφή πρωτίστως ὁμιλεῖ γιά τόν Θεό καί τά ἔργα τοῦ Θεοῦ καί ὁδηγεῖ τήν ψυχή στήν σωτηρία.

 

4) Νά τονίσει καί νά ὑπομνήσει τήν συμβολή τῶν κληρικῶν στήν ἀνάπτυξι τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν.

Ἀπό μία σύντομη ἔρευνα γιά τήν παροῦσα Ἡμερίδα συνέλεξα ἕνα πλούσιο ὑλικό πού κατέταξα σέ τρεῖς ἑνότητες.

Στήν πρώτη ἑνότητα ἐνέταξα τούς κληρικούς πού διέπρεψαν ὡς λόγιοι καί ἐδίδαξαν τά λεγόμενα τότε “νεωτερικά μαθήματα” ἤ ἔγραψαν ἀξιόλογα συγγράμματα.

Ἀναφέρω τά ὀνόματα τους κατατάσσοντάς τους χρονολογικά, κατά τήν χρονολογία τῆς γεννήσεώς τους

α΄. Λέων ὁ Φιλόσοφος ἤ Μαθηματικός

Ἐγενήθη κατά τήν πρώτη δεκαετία τοῦ θ΄ αἰῶνος. Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης (840 μ.Χ.). Ἐδίδαξε καί διεύθυνε τόν Πανεπιστήμιο τῆς Μαγναύρας.

Ὑπῆρξε ἐκ τῶν κυριωτέρων μορφῶν τῆς ἐπί αὐτοκράτορος Κωνσταντινουπόλεως Θεοφίλου (820-842μ.Χ.) συντελεσθείσης ἀναγεννήσεως τῶν γραμμάτων καί τῶν ἐπιστημῶν. Ἔδωσε μεγάλη ὤθησι στίς θετικές ἐπιστῆμες.

Ἐνδιαφερόταν ἰδιαιτέρως γιά τήν Ἀστρονομία καί τά Μαθηματικά. Μεταξύ τῶν ἔργων του περιλαμβάνεται καί πραγματεία περί ἐκλείψεως ἡλίου καί σελήνης.

β΄. Μιχαήλ Ψελλός

Ὁ ὕπατος τῶν φιλοσόφων τοῦ ἐνδεκάτου αἰῶνος. Ἐκ τῶν μεγαλυτέρων πνευματικῶν μορφῶν τοῦ μέσου Ἑλληνισμοῦ.

Ὁ Κωνσταντῖνος Ψελλός γεννήθηκε στήν Νικομήδεια τό 1018 μ.Χ. Διακρίθηκε ὡς σοφός, πολιτικός ἀνήρ καί καθηγητής τῆς φιλοσοφίας. Διετέλεσε πρωθυπουργός τοῦ αὐτοκράτορος Μιχαήλ τοῦ Παραπινάκη (1071-1078μ.Χ.). Τό 1054 ἐκάρη μοναχός καί ἔλαβε τό ὄνομα Μιχαήλ.

Ἀπό ἐπιστολές του βγαίνει τό συμπέρασμα, ὅτι δίδασκε καί Γεωμετρία (τήν ἐν γραμμαῖς θεωρίαν). Ἔγραψε καί φυσικές πραγματεῖες. Σέ ἐπιστολή του ἀναφέρει, ὅτι οἱ φθορές καί οἱ γενέσεις τῆς ὕλης γίνονται ἀπό φυσικά αἴτια καί ὄχι ἀπό ἀόρατες καί μυστικές δυνάμεις. Ἀνάμεσα στά ἔργα του πού στηρίχθηκαν σ’ αὐτή τήν ἄποψη εἶναι τό “Ἐπίλυσις Φυσικῶν Ζητημάτων”, στό ὁποῖο περιέχονται καί στοιχεῖα Μετεωρολογίας. Ἐπίσης ἀξιόλογο ἔργο του εἶναι τό “Περί λίθων δυνάμεως”, στό ὁποῖο ἀναφέρονται οἱ φυσικές ἰδιότητες τῶν ὀρυκτῶν. Σέ ἐπιστολή του πού ἀπευθύνει στόν Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο ἀναφέρεται στήν παρασκευή τοῦ χρυσοῦ. Ἔγραψε καί ἀστρονομικά ἔργα ὅπως τό “Περί Μεγάλου Ἐνιατοῦ” καί τό σωζόμενο “Περί τῆς κινήσεως τοῦ χρόνου, τῶν κύκλων τοῦ Ἡλίου καί τῆς Σελήνης, τῆς Ἐκλείψεως Αὐτῶν καί τῆς τοῦ Πάσχα εὑρέσεως”.

Ὁ Ψελλός ἔγραψε καί μεικτές ἐργασίες. Στήν πραγματεία του “Διδασκαλία Παντοδαπή” πού ἐπίσης σώζεται περιέχονται 200 θέματα ἐπιστημονικά τῆς ἀστρονομίας, τῆς μετεωρολογίας, τῆς κοσμολογίας, τῆς φυσικῆς, τῆς βοτανικῆς καί τῶν μαθηματικῶν. Στό ἔργο του “Σύνταγμα εὐσύνοπτον εἰς τάς τέσσαρας Μαθηματικάς Ἐπιστήμας” ἐκτός ἀπό τίς ἐπιστῆμες τῆς Ἀριθμητικῆς, τῆς Μουσικῆς, τῆς Γεωμετρίας καί τῆς Ἀστρονομίας ὑπάρχουν καί στοιχεῖα Μετεωρολογίας.

γ΄. Θεοδόσιος ὁ Κορυδαλλεύς (1563)

Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἄρτης. Γεννήθηκε στήν Ἀθήνα περί τό 1563. Ἀριστοτελικός φιλόσοφος καί ἐπιφανέστατος διδάσκαλος καί συγγραφεύς.

Ἔγραψε: α) “Ὑπομνήματα καί ζητήματα εἰς τήν περί τοῦ οὐρανοῦ πραγμάτων”, β) “Γεωγραφικά ἤ περί Κόσμου καί τῶν μερῶν αὐτοῦ”. Αὐτό τό σύγγραμμα φέρεται καί μέ τό τίτλο “Περί Ἀστρολογίας καί Σύνοψις εἰσαγωγικοτέρα εἰς Γεωγραφίαν ”.

δ΄. Κορέσσιος Γεώργιος.

Περίφημος Χῖος λόγιος, ἰατρός, θεολόγος καί φιλόσοφος τοῦ β΄ μισοῦ τοῦ ιστ΄ αἰῶνος.

Ἐδίδαξε στό Πανεπιστήμιο τῆς Πίζης στήν Ἰταλία. Κατά τό διάστημα τῆς καθηγεσίας του συγκρούσθηκε μέ τόν μέγα μαθηματικό καί ἀστρονόμο τῆς ἐποχῆς Γαλιλαῖο, πού ἐδίδασκε στό ἴδιο Πανεπιστήμιο.

ε΄. Βησσαρίων Μακρῆς.

Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῶν Λιγκιαδῶν ἐπί τοῦ ὄρους Μιτσικέλι τῆς Ἠπείρου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἰωαννίνων. Συγκαταλέγεται στούς λογιώτερους κληρικούς τοῦ ιζ΄ αἰῶνος διδάσκαλος καί συγγραφεύς πολυγραφώτατος. Γεννήθηκε στά Γιάννενα τό 1635.

Στά ἀνέκδοτε ἔργα του σέ χειρόγραφα ὑπάρχουν μαθηματικά καί ἀστρονομικά μελετήματα τοῦ ἀνδρός.

στ΄. Μεθόδιος Ἀνθρακίτης.

Πεπαιδευμένος κληρικός. Ἐγενήθη περί τό 1660 στή Καμινιά Ζαγορίου Ἠπείρου.
Ἐσπούδασε στή Βενετία ἐπί πολλά ἔτη μαθηματικές ἐπιστῆμες καί διεκρίθη ὡς δάσκαλος. Συνέβαλε στήν ἐκπαιδευτική μεταρρύθμισι, ὅπου γιά πρώτη φορά εἰσήγαγε στήν Ἑλλάδα τίς μαθηματικές ἐπιστῆμες.

Ἀπό τά ἐπιστημονικά ἐγχειριδία του διασώθηκε πλῆρες τό ὑπό τόν τίτλον “ Ὁδός Μαθηματική ”.

ζ΄. Μελέτιος, Μητροπολίτης Ἀθηνῶν.

Ἐγενήθη τό 1661 στά Ἰωάννινα. Ὑπῆρξε ἐκ τῶν σοφωτέρων καί λογιωτέρων μορφῶν τῆς ἐποχῆς του. Διακρίθηκε ὡς ἄνδρας πολυμαθέστατος καί συγγραφεύς πολυγραφώτατος.

Συνέγραψε μεταξύ ἄλλων καί μαθηματικά συγγράμματα, ὅπως τό “Γεωγραφία παλαιά τέ καί νέα”.

η΄. Χρύσανθος ὁ Νοταρᾶς.

Πατριάρχης Ἰεροσολύμων, διαπρεπής Ἱεράρχης καί ἀστρονόμος Γεννήθηκε τό 1663. Ὑπῆρξε πολυγραφώτατος σέ συγγράμματα γεωγραφικοῦ, ἱστορικοῦ, μαθηματικοῦ καί κυρίως ἐκκλησιαστικοῦ περιεχομένου. Μεταξύ αὐτῶν ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά τά ἑξῆς:

“Εἰσαγωγή εἰς Γεωγραφικά καί Σφαιρικά ”.

“Ἱστορία καί περιγραφή τῆς Ἁγίας Γῆς καί Ἁγίας Πόλεως Ἱερουσαλήμ”.

“Πίναξ Γεωγραφικός τῆς τε πάλαι καί νέας ἁπάσης ἐγνωσμένης Γῆς”.

“ Ἑρμηνεία καί καταγραφή τοῦ τεταρτημορίου τῆς σφαίρας”.

θ΄. Γεώργιος Σουγδουρῆς

Σοφός κληρικός καί δάσκαλος πού ἔζησε καί ἔδρασε στά Γιάννενα κατά τό β΄ ἥμισυ τοῦ ιζ΄ καί στίς ἀρχές τοῦ ἑπομένου ιη΄ αἰῶνος.

Ἐδίδαξε στά Γιάννενα καί τίς θετικές ἐπιστῆμες Φυσική καί Μαθηματικά.

ι΄. Βασιλόπουλος Μπαλᾶνος

Διαπρεπής κληρικός, δάσκαλος καί συγγραφεύς. Γεννήθηκε τό 1694. Ἔδρασε κυρίως στά Γιάννενα. Κατέχει ὅλως ἐξέχουσα θέσι στή χορεία τοῦ δασκάλων τοῦ Γένους κατά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας. Ὑπῆρξε δεινός μαθηματικός καί φιλόσοφος. Ὡς δάσκαλος ὁ Μπαλᾶνος διέπρεψε κυριώτατα στή διδασκαλία τῶν μαθηματικῶν.

Ὁ Ἰώσηπος Μοισιόδαξ ἐκφραζόμενος ἐπαινετικῶς περί αὐτοῦ λέγει, ὅτι ἀνεδείχθη “ἐν πολλοῖς ἄλλοις δοκιμώτερος καί ἐν τοῖς μαθηματικοῖς ἀριστεύων” καί ὅτι “διῆλθεν ἐν δυσί τόμοις ὅλοις περί τῶν στοιχείων τοῦ Εὐκλείδου, περί τῶν προβλημάτων τοῦ Ἀρχιμήδους, περί τῆς Τριγωνομετρίας, εἴτε τῆς ἐπιπέδου εἴτε τῆς σφαιρικῆς, περί τῶν τμήσεων τῶν κωνικῶν ”.

Συνέγραψε τήν μελέτη “Ἡ ὁδός Μαθηματική” περιέχουσα τίς κυριώτερες πραγματεῖες τῶν μαθηματικῶν, ἤτοι Στοιχεῖα τοῦ Εὐκλείδου, Σφαιρικό κατά Θεοδοσίου, Γεωμετρία θεωρητική, Τριγωνομετρία πρακτική κ.λπ.

ια΄. Δωρόθεος ὁ Λέσβιος.

Κληρικός ἐκ Λέσβου. Ἐγενήθη περί τό 1700. Ἐπιφανής φιλόσοφος καί διευθυντής τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας Κωνσταντινουπόλεως.
Συνέγραψε τό “Περί τῶν ἀρχῶν τῆς περιπατητικῆς φιλοσοφίας κατά Νεύτωνα καί τῶν μηχανικῶν φυσιολόγων ”.

ιβ΄. Εὐγένιος Βούλγαρις.

Ἀρχιεπίσκοπος Σλαβνίου καί Χερσῶνος. Διαπρεπής κληρικός καί δάσκαλος τοῦ Γένους. Γεννήθηκε στήν Κέρκυρα τό 1716.

Ἀναγνωρίζεται ὅτι εἶναι ἀπό τούς δραστηριωτέρους καί πολυγραφωτέρους τῶν δασκάλων τοῦ Γένους. Προεῖχε ἀπό τούς συγχρόνους του λογίους καί κατέστη τό κέντρο τῆς διανοητικῆς καί πνευματικῆς κινήσεως τῶν Ἑλλήνων. Ἔγραψε τά ἐν συνεχείᾳ ἔργα:

“Μαθηματικῶν στοιχείων αἱ πραγματεῖαι…”

“Περί τοῦ συστήματος τοῦ παντός ”

Στά ἔργα του συγκαταλέγονται καί οἱ μεταφράσεις:

“Φυσική ” Ἰωάννου Φρειδερίκου Βουκέρερ.

“Ἀριθμητική καί Γεωμετρία” Βολφίου.

“Εἰσαγωγή εἰς τά ἀριθμητικά ”.

“Ἀριθμητικά στοιχεῖα”.

“Στοιχεῖα Γεωμετρίας”.

ιγ΄. Ἰώσηπος Μοισιόδαξ

Γεννήθηκε μεταξύ τῶν ἐτῶν 1725-1730 στό χωριό Τσερανβόδα Δοβρουτσᾶς τῆς Βουλγαρίας. Χειροτονήθηκε Διάκονος καί ἔλαβε τό ὄνομα Ἰώσηπος. Δάσκαλος καί συγγραφεύς.

Στό φυλλάδιο του “Σημειώσεις Φυσιολογικές” ἀσχολεῖται μέ τήν ἑρμηνεία-ἀπό ἐμπειρική καί ὀρθολογική σκοπιά-μετεωρολογικῶν φαινομένων, ὅπως ἐκείνων τῆς παρατετεμένης ὀμίχλης καί τοῦ ἐπίμαχου γιά τόν 18ο αἰῶνα ζητήματος τῶν παλιρροιῶν.

Ἄλλες ἀπόψεις του γιά τήν ἐπιστήμη καί τήν φυσική φιλοσοφία ἀναπτύσσει στό ἔργο του “θεωρία τῆς Γεωγραφίας”, ὅπου τάσσεται ὑπέρ τῆς ἡλιοκεντρικῆς θεωρίας ἀναφέροντας ἐπιχειρήματα πρός στήριξι της.

Συνέγραψε καί μία “Ἀριθμητική ”. Συνέταξε τά “Στοιχεῖα Μαθηματικῶν καί Φυσικῆς”.

Μετέφρασε τμῆμα τῶν “Μαθηματικῶν Στοιχείων” τοῦ Tacquet (μέχρι καί τήν Τριγωνομετρία) καί τῶν Μαθηματικῶν τοῦ Caille (Καϊλλέ).

Ἀνέκδοτο παραμένει τό σύγγραμμά του “Ἐπιτομή Ἀστρονομίας κατά τούς Νεωτέρους”῍

ιδ΄. Νικηφόρος Θεοτόκης.

Ἀρχιεπίσκοπος Σλαβινίου καί Χερσῶνος. Γενήθηκε τό 1730 στήν Κέρκυρα. Ἕλληνας κληρικός ἀπό τούς διαπρεπέστερους τῆς προεπαναστικῆς περιόδου μέ ἀξιοζήλευτη δασκαλική καί συγγραφική δρᾶσι.

Συνοπτικῶς τό συγγραφικό ἔργο τοῦ Θεοτόκη ἔχει ὡς ἀκολούθως:

“Στοιχεῖα Φυσικῆς ἐκ νεωτέρων συνερανισθέντα”.

“Στοιχεῖα Μαθηματικά “τόμοι τρεῖς ”.

“Στοιχεῖα Γεωγραφίας”.

Στά ἀνέκδοτα ἔργα του συμπεριλαμβάνονται:

“Ἀριθμητική”.

“Περί ἠλεκτρικῆς δυνάμεως”.

“Περί μετεώρου φυσικῆς”.

“Γεωγραφία σύντομος”.

“Γεωμετρία”.

ιε΄. Κοσμᾶς Μπαλᾶνος

Διαπρεπής κληρικός καί δάσκαλος. Γεννήθηκε στά Ἰωάννινα τό 1731.

Ἐξεδόθη τό σύγραμμά του “ Ἔκθεσις συνοπτική Ἀριθμητικῆς, Ἄλγεβρας καί Χρονολογίας ”.

ιστ΄. Ἰωάννης Πέζαρος.

Ἱερεύς, διδάσκαλος καί οἰκονόμος τῆς Μητροπόλεως Λαρίσης. Ἐγενήθη στόn Τύρναβο μεσοῦντος τοῦ ιη΄ αἰῶνος.

Ὁ φημισμένος στήν ἐποχή του Λαρισαῖος ἱερεύς καί δάσκαλος δίδασκε στούς μαθητές του ἅπασα τήν διδακτέα ὕλη. Στήν ἕκτη τάξι τά Μαθηματικά καί τήν Φυσική.

ιζ΄. Δωρόθεος ὁ Πρώϊος.

Ἐθνομάρτυς πού συγκαταλέγεται στούς σπουδαιότερους λόγιους Ἱεράρχες τοῦ ιθ΄ αἰῶνος. Μητροπολίτης Φιλαδελφείας καί Ἀδριανουπόλεως. Γεννήθηκε στά μέσα τοῦ ιη΄ αἰῶνος.

Ἐδίδαξε στή Σχολή τῆς Χίου καί διηύθυνε τήν νέα Σχολή τοῦ Γένους στήν Κωνσταντινούπολι στήν ὁποία ἐδίδαξε Φυσικά, Μαθηματικά καί Γεωμετρία.

ιη΄. Στέφανος Δούγκας

Κληρικός πού γεννήθηκε στό β΄ μισό τοῦ ιη΄ αἰῶνος. Μετέβη στήν Γερμανία πού ἐσπούδασε φιλοσοφία καί μαθηματικά στήν Γοτίγγη, Ἰένη καί Χάλη
Συνέγραψε τό δίτομο ἔργο “Στοιχεῖα Ἀριθμητικῆς καί Ἄλγεβρας” Ἀνέκδοτα παραμένουν τά ἔργα του “Φυσική ” καί “Αἰσθητική”

ιθ΄.Δανιήλ Φιλιππίδης.

Λόγιος ἱερομόναχος καί συγγραφεύς πού θεωρεῖται μεταξύ τῶν προδρόμων τῆς νεοελληνικῆς ἀναγεννήσεως. Γεννήθηκε τό 1758 στίς Μηλιές τοῦ Πηλίου.
Ἔγραψε τίς μελέτες:
“Γεωγραφία νεωτερική”.
“Ἐπιτομή Ἀστρονομίας”.
Μεταφράσεις τοῦ ἔργου τοῦ Ἱερωνύμου Χαλάνδ “Ἀστρονομία”. Μετέφρασε τοῦ ἔργο τοῦ Γασπάρεως.

κ΄. Γρηγόριος Κωνσταντᾶς

Ἐπιφανής λόγιος κληρικός. Γενήθηκε στίς Μηλιές τοῦ Πηλίου τό 1758. Ἐφοίτησε στήν Ἀθωνιάδα, στή Σχολή τῆς Χίου, στήν Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή στήν Αὐθεντική Σχολή τοῦ Βουκουρεστίου, ὅπου διδάχθηκε καί τά νεωτερικά μαθήματα ἤτοι Γεωγραφία τοῦ Θεοδότου καί τό ἐπίτομο μαθηματικό τοῦ Σεγνέρου.

Στήν Βιέννη δίδαξε μαζί μέ τόν ἐξάδελφό του Δανιήλ Φιλιππίδη τόν πρῶτο τόμο τῆς Γεωγραφίας στήν καθομιλουμένη γλῶσσα. Ὑπῆρξε ἀναμφιβόλως μία ἀπό τίς σπουδαιότερες πνευματικές καί ἠθικές φυσιογνωμίες τῆς νεώτερης ἱστορίας μας μέ δρᾶσι πολυμερῆ, εὐρεία καί ἀποδοτική στό στάδιο τῶν ἐθνικῶν ἀγώνων καί τῆς παιδείας, στούς ὁποίους πρωταγωνίστησε μέ ἀξιοθαύμαστη ἐπιμονή καί ἐνεργητικότητα καί μέ βαθειά πάντοτε ἐπίγνωσι τῆς ἀποστολῆς καί τοῦ χρέους του.

Ἀπό κοινοῦ μέ τόν Ἄνθιμο Γαζῆ καί τό Δανιήλ Φιλιππίδη, μέ τούς ὁποίους ἦταν συμπολίτες καί στενότατοι συγγγενεῖς (ἦσαν πρωτοξάδελφοι) ἀνῆλθαν στίς ὑψηλότερες κορυφές τῆς διανοήσεως καί τῶν πνευματικῶν κατακτήσεων καί ἀπέβησαν διεθνεῖς σχεδόν πνευματικές πρωσοπικότητες καί ταυτοχρόνως φλογεροί καί δημιουργικοί δάσκαλοι.

κα΄. Ἄνθιμος Γαζῆς

Κληρικός, δάσκαλος τοῦ Γένους ἀπό τούς μεγαλωνύμους, πού ἔδρασαν προεπαναστικῶς καί κατά τήν διάρκεια τοῦ ἀγῶνος. Γεννήθηκε στίς Μηλιές τοῦ Πηλίου τό 1758.

Ὁ Γαζῆς διαπνεόταν ἀπό σφοδρό γιά τήν παιδεία ἔρωτα καί πιστεύοντας, ὅτι ἡ πνευματική ἀνάπτυξι τῶν ἁπανταχοῦ Ἑλλήνων θά καταστοῦσε τό Γένος ἱκανό νά κατευθύνει τήν μοῖρα του, ἐπιδιώκει μέ τήν ἔκδοσι βιβλίων τήν πνευματική ἀναγέννησι τῶν ὑποδούλων.

Ἐκδίδει τό 1800 τόν “Ἄτλαντα” περιέχοντα καθολικούς γεωγραφικούς πίνακες τῆς ὑδρογείου σφαίρας.

Τό 1801 ἐκδίδει τόν “Πίνακα γεωγραφικόν τῆς Εὐρώπης”.

Τό ἴδιο ἔτος ἐκδίδει τήν Carte de la Grèce μέ τό πρόσθετο τίτλο “Πίναξ γεωγραφικός τῆς Ἑλλάδος μέ τά παλαιά καί τά νέα ὀνόματα”.

Τό 1802 ἐξέδωκε τόν “Πίνακα Γεωγραφικόν τῆς Ἀσίας”, τήν “Σύνοψι τῶν κωνικῶν τομῶν Γονίδωνος τοῦ Γρανδῆ ” καί τήν “Χημική Φιλοσοφία”, τοῦ Φουρναρᾶ.

Τό 1803 τήν “Ἐπιτομή τῆς Ἀστρονομίας ” τοῦ Λαλάνδ καί ἀναλυτική πραγματεία τῶν κωνικῶν τομῶν τοῦ Καϊλλέ ”.

Τό 1804 πλουτίζει μέ σημειώσεις καί σχέδια τήν “Γεωγραφίαν” τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκου.

Ἐπανεκδίδει τό 1807 τήν “Γεωγραφίαν” τοῦ Ἀθηνῶν Μελετίου.

κβ΄. Βενιαμίν ὁ Λέσβιος.

Ἱερομόναχος ἀπό τούς ἐπιφανέστερους λογίους καί δασκάλους. Γενήθηκε στό Πλωμάριο τῆς Λέσβου τό 1762.

Στά ἐκδοθέντα ἔργα του περιλαμβάνονται:

α) “Στοιχεῖα Ἀριθμητικῆς” (Α΄ μέρος)

β) “Γεωμετρία Εὐκλείδου, στοιχεῖα εἰς δύο τόμους”.

Ἔγραψε Φυσική καί Ἄλγεβρα.

 

Στήν δεύτερη ἑνότητα ἐνέταξα τούς κληρικούς πού δίδαξαν ἤ διηύθυναν τίς διάφορες ὀνομαστές Σχολές τῶν δύο ἑκατονταετηρίδων (ιστ΄ καί ιζ΄) ὅπου ἐδιδάσκοντο τά “νεωτερικά μαθήματα”

α΄. Κύριλλος Λούκαρις, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1572).

β΄. Σωφρόνιος Καλλονᾶς

γ΄.Βικέντιος Δαμωδός (1676)

δ΄. Κριτίας, ὀφφικίαλος διδάσκαλος τῆς Μεγάλης Σχολῆς τοῦ Γένους
καί Μέγας Ἐκκλησιάρχης (1690)

ε΄. Ἰάκωβος ὁ Κύπριος διάκονος καί λόγιος (τέλη τοῦ ιζ΄ αἰῶνος)

στ΄. Ἱερόθεος Δενδρινός (1697)

ζ΄. Σαμουήλ ὁ Χαντζερής, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1700)

η΄. Ἰάκωβος ὁ Ἀναστασίου (ιη΄ αἰών), ἐκ τῶν ἐπιφανῶν διδασκάλων
καί ἱεροκηρύκων

θ΄. Νικόλαος Τζερτζούλης (1703)

ι΄. Γεράσιμος ὁ Χαλεπίου (1712)

ια΄. Νεόφυτος ὁ Καυσοκαλυβίτης (1713)

ιβ΄. Μακάριος Καλογερᾶς (1713)

ιγ΄. Καισάριος (Κωνσταντῖνος ) Δαπόντες (1714)

ιδ΄. Δημήτριος Καταρτζῆς ἤ Φωτιάδης,

ιε΄. Μέγας Λογοθέτης –σεβάσμιος πατριάρχης τῶν λογίων (1720-1725)

ιστ΄. Ἀθανάσιος ὁ Πάριος (1722) ὁ “ἐν πᾶσιν πρωτεύων”.

ιζ΄. Κυπριανός Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας (1723) ἐκ Κύπρου

ιη΄.Μακάριος ὁ Νοταρᾶς (1731) Μητροπολίτης Κορίνθου

ιθ΄. Δανιήλ Κεραμεύς (α΄ μισό τοῦ ιη΄ αἰῶνος)

κ΄. Ἀντώνιος Μαρτελάος (1754)

κα΄. Νεόφυτος Δούκας, πολυγραφώτατος λόγιος (1760)

κβ΄. Ἐπιφάνιος ἤ Στέφανος Δημητριάδης, λόγιος (1760)

κγ΄. Γεράσιμος ὁ Γ΄ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ὁ Κύπρος (1765)

κδ΄. Ἰγνάτιος, Μητροπολίτης Οὐγγαροβλαχίας (Βουκουρεστίου) (1766)

κε΄. Νεόφυτος Βάμβας (1770)

κστ΄.Κωνσταντῖνος Οἰκονόμος, ὁ ἐξ Οἰκονόμων (1780)

κζ΄ Θεόφιλος Καΐρης (1784)

κη΄.Κοσμᾶς Φλαμιᾶτος (1786)

κθ΄. Κωνσταντῖνος Τυπάλδος (1795) Μητροπολίτης Σταυρουπόλεως

λ΄.Διονύσιος Ἐπιφανιάδης (1802)

λα΄.Ἰγνάτιος Λαμπρόπουλος (1814)

λβ΄.Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784)

λγ΄. Ζωσιμᾶς Ἐσφιγμενίτης (1835)

Στήν τρίτη ἑνότητα ἐνέταξα τούς φημισμένους λογίους αὐτῆς τῆς ἐποχῆς πού εἴτε κατήγοντο ἀπό ἱερατικούς προγόνους εἴτε εἶχαν διδασκάλους τους τούς λογάδες τοῦ Γένους μας εἴτε δίδαξαν στούς φημισμένες Σχολές τοῦ Γένους πού λειτουργοῦσαν μέ εὐθύνη τῆς Ἐκκλησίας καί ἐδιδάσκοντο οἱ νέες γνώσεις

α΄. Γεώργιος Κορέσσιος

β΄. Γεράσιμος ὁ Βυζάντιος (ιη΄ αἰών)

γ΄. Ἰωάννης Δημητριάδης ἤ Σκλαβόπουλος (ιη΄ ἀιών)

δ΄. Ἰωάννης Καρυοφύλλης (ιζ΄ αἰών)

ε΄. Βασίλειος Κουταληνός (β΄ μισό ιη΄ αἰῶνος)

ζ΄. Σέργιος Μακραῖος (1734-1740)

η΄. Ἀλέξανδρος Μαυροκαδρᾶτος (1641-1711)

θ΄. Νικόλαος Μαυροκορδᾶτος (1670-1730)

ι΄. Ἀλέξανδρος ὁ ἐκ Τυρνάβου ἤ Τύρναβος (1711-1761)

ια΄. Παναγιώτης Κοδρικᾶς (1750-55)

ιβ΄. Ἀθανάσιος Ψαλίδας (1767)

ιγ΄. Κωνσταντῖνος Κούμας (1777)

ιδ΄. Γεώργιος Γεννάδιος (1786)

ιε΄. Ἰάκωβος ὁ Ἀργεῖος (……………..)

ιστ΄. Σπυρίδων Ἀσάνης (………………..)

 

Δέν ἀγνοοῦμε, ὅτι ὅλοι αὐτοί οἱ λογάδες πού ἀναφέρθησαν ἀνῆκαν σέ διαφορετικές σχολές σκέψεως, ὅτι μερικοί λόγιοι συνεκρούσθηκαν μετά μεγάλης σφοδρότητος μέ τούς ὁμοτίμους τους γιά τίς ἰδέες τους, ὅτι καί ἄλλων οἱ ἰδέες ἀποδοκιμάσθηκαν.

Τό κοινό χαρακτηριστικό ὅλων εἶναι, ὅτι προώθησαν τίς νέες ἐπιστῆμες καί τίς ἐνέταξαν στό ἐκπαιδευτικό σύστημα τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων πού δέν ἦταν ἑνιαῖο καί μέ ἀναλυτικά προγράμματα, πού ἦταν ἀναγκαῖο ὅμως νά περιλαμβάνει καί τίς νέες γνώσεις.

Εὐχαριστοῦμε τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας πού ἀποδέχθηκε τήν εἰσήγησι τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Εὐρωπαϊκῶν Θεμάτων καί ἐνέκρινε τήν σύγκλησι τῆς παρούσης Ἡμερίδος.

Εὐχαριστοῦμε ἰδιαιτέρως τόν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν κ. Ἱερώνυμο γιά τήν παρουσία του στήν Ἡμερίδα καί τούς λοιπούς Σεβασμιωτάτους Ἀρχιερεῖς πού εὐλογοῦν μέ τήν παρουσία τους τίς ἐργασίες της.

Εὐχαριστοῦμε τά μέλη τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Εὐρωπαϊκῶν Θεμάτων διά τήν συμβολήν τους εἰς τήν προετοιμασίαν τῆς παρούσης Ἡμερίδος.

Εὐχαριστοῦμε τούς Ἐντιμολογιωτάτους Διευθυντές τῶν Γραφείων τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου καί τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς πού προθύμως συνεργάζονται σέ Προγράμματα κοινοῦ ἐνδιαφέροντος καί σκοποῦ μέ τήν Ἐπιτροπή μας καί κατ’ ἐπέκτασι μέ τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
Εὐχαριστοῦμε τούς Ἐντιμωτάτους Προέδρους τοῦ Ἐθνικοῦ Ἀστεροσκοπείου Ἀθηνῶν καί τοῦ Πλανηταρίου Εὐγενιδείου Ἱδρύματος τούς συδιοργανωτές τῆς Ἡμερίδος αὐτῆς.

Εὐχαριστοῦμε ἰδιαιτέρως τούς εἰσηγητές τῆς Ἡμερίδος, πού ἀνέλαβαν παρά τόν φόρτο τῶν ἐργασιῶν τους νά παρουσιάσουν τίς εἰσηγήσεις τους.

Εὐχαριστοῦμε καί ὅλους τούς παρόντες πού προσῆλθαν στίς ἐργασίες τῆς Ἡμερίδος.“Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑπὲρ πάντα ποιῆσαι ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἢ νοοῦμεν, κατὰ τὴν δύναμιν τὴν ἐνεργουμένην ἐν ἡμῖν, αὐτῷ ἡ δόξα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς πάσας τὰς γενεὰς τοῦ αἰῶνος τῶν αἰώνων· ἀμήν”
(Πρός Ἐφεσίους γ΄ 20-21)

Ἑλληνικός Διαφωτισμός

Περίοδος

Α΄

Μέσα τοῦ 18ου αἰῶνα - ἕως τό 1774
ὅτε ὑπεγράφη ἡ Συνθήκη Κιουτσούκ – Καϊναρτζῆ
Διά τῆς συνθήκης παριχωροῦνται δικαιώματα παιδείας εἰς τούς ὑποδούλους

Β΄

1774-1800

Γ΄

1800-