῾Η ῾Αγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή
Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου
Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ
κ. ΔΑΝΙΗΛ
῾Η περίοδος τῆς ῾Αγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς εἶναι περίοδος πνευματικοῦ ἀγῶνος, ἀσκήσεως καὶ ἀθλήσεως πνευματικῆς· γι᾿ αὐτὸ καὶ ἀπὸ τὴν ῾Υμνολογία τῆς ᾿Εκκλησίας ἀποκαλεῖται «στάδιον».
῞Ενας λόγος τοῦ Κυρίου μας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ συνοψίζει ὁλόκληρη τὴν χριστιανικὴ ζωή. «῾Ο φιλῶν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἀπολέσει αὐτήν, καὶ ὁ μισῶν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ εἰς ζωὴν αἰώνιον φυλάξει αὐτήν» (᾿Ιωάν. ιβ´ 25). Κατὰ τὴν ἔννοια τῶν λόγων τοῦ Κυρίου, ὅποιος δὲν θέλει νὰ πολεμήσει καὶ νὰ νεκρώσει τὴν ζωὴ καὶ τὴν δύναμι τῆς ἁμαρτίας, ἡ ὁποία ἐνεργεῖ διὰ τῶν ἐπιρρύτων παθῶν, αὐτὸς οὐσιαστικῶς θὰ ἔχει ἀπωλέσει τὴν αἰώνιο ζωή, τὴν ζωὴ μετὰ τοῦ Θεοῦ. ῞Οποιος ἀγαπᾶ τὴν ἁμαρτωλὴ ζωὴ θὰ χωρισθεῖ ἀπὸ τὸν Θεό.
Οἱ ῞Αγιοι ᾿Απόστολοι μᾶς ἔδωσαν ὁδηγίες γιὰ τὸ πῶς θὰ ἀγωνισθοῦμε νὰ ζήσουμε τὴν χριστιανικὴ ζωή. ᾿Αναφέρω τοὺς λόγους τοῦ ᾿Αποστόλου Παύλου, ὁ ὁποῖος διδάσκει·
«Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρεία, δι᾿ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας· ἐν οἷς καὶ ὑμεῖς περιεπατήσατέ ποτε, ὅτε ἐζῆτε ἐν αὐτοῖς· νυνὶ δὲ ἀπόθεσθε καὶ ὑμεῖς τὰ πάντα, ὀργήν, θυμόν, κακίαν, βλασφημίαν, αἰσχρολογίαν ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν· μὴ ψεύδεσθε εἰς ἀλλήλους, ἀπεκδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ, καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ᾿ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν, ὅπου οὐκ ἔνι ῞Ελλην καὶ ᾿Ιουδαῖος, περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλὰ τὰ πάντα καὶ ἐν πᾶσι Χριστός. ᾿Ενδύσασθε οὖν ὡς ἐκλεκτοὶ τοῦ Θεοῦ ἅγιοι καὶ ἠγαπημένοι, σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ, χρηστότητα, ταπεινοφροσύνην, πρᾳότητα, μακροθυμίαν, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων καὶ χαριζόμενοι ἑαυτοῖς, ἐάν τις πρός τινα ἔχῃ μομφήν· καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἐχαρίσατο ὑμῖν, οὕτω καὶ ὑμεῖς· ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις τὴν ἀγάπην, ἥτις ἐστὶ σύνδεσμος τῆς τελειότητος. Καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ βραβευέτω ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, εἰς ἣν καὶ ἐκλήθητε ἐν ἐνὶ σώματι· καὶ εὐχάριστοι γίνεσθε· ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ ἐνοικείτω ἐν ὑμῖν πλουσίως, ἐν πάσῃ σοφίᾳ διδάσκοντες καὶ νουθετοῦντες ἑαυτοὺς ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ἐν χάριτι ᾅδοντες ἐν τῇ καρδία ὑμῶν τῷ Κυρίῳ· καὶ πᾶν ὅ,τι ἂν ποιῆτε ἐν λόγῳ ἢ ἐν ἔργῳ, πάντα ἐν ὀνόματι Κυρίου ᾿Ιησοῦ, εὐχαριστοῦντες τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ δι᾿ αὐτοῦ» (Κολ. γ´ 5-17).
Τὸν σκοπὸ τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος κατὰ τὴν κατανυκτικὴ περίοδο τῆς ῾Αγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ὁρίζει σαφέστατα ἡ ᾿Εκκλησία μας σὲ μιὰ περιεκτικὴ εὐχὴ τῆς ᾿Ακολουθίας τῆς Προηγιασμένης. Σ᾿ αὐτὴ τὴν εὐχὴ ἀναφέρεται ὅτι κατὰ τὶς ἅγιες καὶ ἱερὲς αὐτὲς ἡμέρες ἀγωνιζόμαστε «πρὸς καθαρισμὸν ψυχῶν καὶ σωμάτων, πρὸς ἐγκράτειαν παθῶν, πρὸς ἐλπίδα ἀναστάσεως».
῍Ας τὰ δοῦμε ἀναλυτικώτερα·
α. Πρὸς καθαρισμὸν ψυχῶν καὶ σωμάτων.
῾Η ἁμαρτία μολύνει τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν χωρίζει ἀπὸ τὸν Θεό Δημιουργό, Κύριο καὶ Πατέρα Του. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ Κύριος διὰ τοῦ Προφήτου ῾Ησαΐου ἐπισημαίνει καὶ συνιστᾶ, ἀπαιτεῖ «λούσασθε καὶ καθαροὶ γίνεσθε· ἀφέλετε τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν μου, παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ἡμῶν, μάθετε καλὸν ποιεῖν, ἐκζητήσατε κρίσιν, ρύσασθε ἀδικούμενον, κρίνατε ὀρφανῷ καὶ δικαιώσατε χήραν» (῾Ησ. α´ 16-17).
῾Η ἁμαρτία εἶναι ἀσθένεια τῆς ἀνθρώπινης φύσεως. ῾Ο κάθε ἄνθρωπος γεννιέται ἔχοντας ἔμφυτη, φυτεμένη μέσα στὴν ὕπαρξί του, τὴ φορὰ πρὸς τὴν ἁμαρτία «ὅτι ἔγκειται ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ πονηρὰ ἐκ νεότητος αὐτοῦ» (Γέν. η´ 21).
Αὐτὴ τὴν ροπὴ ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος κάλεσε «ἕτερον νόμον» καὶ διεκτραγωδεῖ τὴν πάλη τοῦ μολυσμένου ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ἀνθρώπου κατὰ τῆς ἁμαρτίας.
«Οἴδαμεν γὰρ ὅτι ὁ νόμος πνευματικός ἐστιν· ἐγὼ δὲ σαρκικός εἰμι, πεπραμένος ὑπὸ τὴν ἁμαρτίαν. ῝Ο γὰρ κατεργάζομαι οὐ γινώσκω· οὐ γὰρ ὃ θέλω τοῦτο πράσσω, ἀλλ᾿ ὃ μισῶ τοῦτο ποιῶ. Εἰ δὲ ὃ οὐ θέλω τοῦτο ποιῶ, σύμφημι τῷ νόμῳ ὅτι καλός. Νυνὶ δὲ οὐκέτι ἐγὼ κατεργάζομαι αὐτό, ἀλλ᾿ ἡ οἰκοῦσα ἐν ἐμοὶ ἁμαρτία. Οἶδα γὰρ ὅτι οὐκ οἰκεῖ ἐν ἐμοί, τουτέστιν ἐν τῇ σαρκί μου, ἀγαθόν· τὸ γὰρ θέλειν παράκειταί μοι, τὸ δὲ κατεργάζεσθαι τὸ καλὸν οὐχ εὑρίσκω· οὐ γὰρ ὃ θέλω ποιῶ ἀγαθόν, ἀλλ᾿ ὃ οὐ θέλω κακὸν τοῦτο πράσσω. Εἰ δὲ ὃ οὐ θέλω ἐγὼ τοῦτο ποιῶ, οὐκέτι ἐγὼ κατεργάζομαι αὐτὸ, ἀλλ᾿ ἡ οἰκοῦσα ἐν ἐμοὶ ἁμαρτία. Εὑρίσκω ἄρα τὸν νόμον τῷ θέλοντι ἐμοὶ ποιεῖν τὸ καλόν, ὅτι ἐμοὶ τὸ κακὸν παράκειται· συνήδομαι γὰρ τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸν ἔσω ἄνθρωπον, βλέπω δὲ ἕτερον νόμον ἐν τοῖς μέλεσί μου ἀντιστρατευόμενον τῷ νόμῳ τοῦ νοός μου καὶ αἰχμαλωτίζοντά με τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας τῷ ὄντι ἐν τοῖς μέλεσί μου. Ταλαίπωρος ἐγὼ ἄνθρωπος· τίς με ρύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (Ρωμ. ζ´ 14-24).
Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος προτρέπει· «καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Β´ Κορ. ζ´ 1).
Πῶς ἐνεργεῖται ὁ καθαρισμός;
῾Ο Κύριός μας ᾿Ιησοῦς Χριστὸς μᾶς ἐκαθάρισε διὰ τῆς σταυρικῆς θυσίας Του ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες μας κατὰ τὸν ᾿Απόστολο Παῦλο «δι᾿ ἑαυτοῦ καθαρισμὸν ποιησάμενος τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν» (῾Εβρ. α´ 3).
᾿Εμεῖς ἐπιτυγχάνουμε αὐτὸ τὸν καθαρισμὸ μὲ τὴ συμμετοχή μας στὰ ῞Αγια Μυστήρια. ᾿Ακοῦμε τὸν ᾿Απόστολο Παῦλο ὁ ὁποῖος λέει, ὅτι ὁ Κύριος ᾿Ιησοῦς Χριστὸς καθάρισε τὰ μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας «ἵνα αὐτὴν ἁγιάσῃ καθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος ἐν ρήματι» (᾿Εφεσ. ε´ 26).
Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος ἀποκαλεῖται «λουτρὸ παλιγγενεσίας».
᾿Εν συνεχείᾳ ὁ πιστὸς καθαρίζεται ἀπὸ τὸν ρῦπο τῆς ἁμαρτίας, ὅταν μεταλαμβάνει τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν τὴν αἰώνιον»
῾Ο ᾿Απόστολος Παῦλος διδάσκει·
«Τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ὃς διὰ Πνεύματος αἰωνίου ἑαυτὸν προσήνεγκεν ἄμωμον τῷ Θεῷ, καθαριεῖ τὴν συνείδησιν ὑμῶν ἀπὸ νεκρῶν ἔργων εἰς τὸ λατρεύειν Θεῷ ζῶντι» (῾Εβρ. θ´ 14).
Καὶ ὁ ᾿Απόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς ᾿Ιωάννης ὁμοίως κηρύσσει·
«Τὸ αἷμα ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας» (Α´ ᾿Ιωάν. α´ 7).
῾Ο Κύριος συνέστησε νὰ καθαρίσουμε τὸ ἔσωθεν τῆς ὑπάρξεώς μας· «καθάρισον πρῶτον τὸ ἐντὸς τοῦ ποτηρίου καὶ τῆς παροψίδος, ἵνα γένηται καὶ τὸ ἐκτὸς αὐτῶν καθαρόν.» ( Ματθ. κγ´ 26).
β. Πρὸς ἐγκράτειαν παθῶν.
Τὰ πάθη εἶναι ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖον ἐκδηλώνεται ἡ ἁμαρτία. Εἶναι τὰ συμπτώματα τῆς ἀσθένειας τοῦ ἀνθρώπου. Κι ὅπως ἡ κάθε ἀσθένεια ἐκδηλώνεται μὲ συμπτώματα καὶ ὑποφέρει ὁ ἄνθρωπος, ἔτσι καὶ ἡ ἁμαρτία, ὅταν ἐνεργεῖ καὶ μὲ τὴν ἔντασι ποὺ ἔχει δείχνει τὰ συμπτώματα τῶν ἐνεργούντων παθῶν εἴτε λεληθότως εἴτε ἐγρηγόρως.
Οἱ Πατέρες, οἱ ὁποῖοι μελέτησαν τὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου, διεπίστωσαν, ὅτι ἡ ἁμαρτία ἐκδηλώνεται στὰ τρία μέρη τῆς ψυχῆς· τὸ λογιστικό, τὸ θυμοειδὲς καὶ τὸ ἐπιθυμητικό.
῎Αλλοι πάλι συγκέντρωσαν τὰ πάθη σὲ 7 ἢ 8 ὁμάδες καὶ ἔθεσαν σὲ κάθε ὁμάδα ἕνα ὄνομα. ῎Ετσι τὰ πάθη εἶναι α) ὁ ἐγωϊσμός, β) ὁ φθόνος, γ) ὁ φόνος, δ) ἡ λαιμαργία-γαστριμαργία, ε) ἡ πλεονεξία, ς) ἡ πορνεία καὶ ζ) ἡ ἀκηδία.
Γίνεται σαφὲς ὅτι κάτω ἀπὸ τὰ ὀνόματα αὐτὰ ἐντάσσονται πολλὲς κακίες ὅπως π. χ. στὸν ἐγωϊσμὸ τίθεται ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ ματαιοδοξία, ἡ κενοδοξία κι ἄλλα. Τὸ αὐτὸ συμβαίνει καὶ μὲ τὶς ἄλλες ὁμάδες.
῾Ο πιστός, μὲ ἀσκήσεις πνευματικὲς καλεῖται νὰ νεκρώσει τὴ δύναμι τῆς ἁμαρτίας, νὰ περιορίσει τὰ πάθη· ἡ γενικὴ αὐτὴ πνευματικὴ ἐργασία καλεῖται «ἐγκράτεια παθῶν» καὶ σημαίνει νὰ συγκρατήσουμε, νὰ περιορίσουμε τὴν ἐνέργεια τῶν παθῶν καὶ οὐσιαστικῶς τὴν δύναμι τῆς ἁμαρτίας, ποὺ ἐνεργεῖ διὰ τῶν παθῶν.
Γι᾿ αὐτὴ μίλησε ὁ Κύριος ὅταν εἶπε· «ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Μάρκ. η´ 34). Πρόκειται περὶ τῆς νεκρώσεως γιὰ τὴν ὁποία μιλοῦν οἱ ὕμνοι «καὶ νεκρωθῶμεν δι᾿ Αὐτὸν ταῖς τοῦ βίου ἡδοναῖς» (᾿Ιδιόμελον ῎Ορθρου Μ. Δευτέρας).
῾Ο ἄνθρωπος ποὺ δουλεύει στὰ πάθη του, ὑπηρετεῖ αὐτά, εἶναι ὑποδουλωμένος σ᾿ αὐτὰ κατὰ τὸν εὐαγγελικὸ νόμο τὸν διαγορεύοντα, ὅτι «ᾧ γάρ τις ἥττηται, τούτῳ καὶ δεδούλωται» (Β´ Πέτρου β´ 19).
῾Ο πιστὸς ποὺ θὰ περιορίσει τὴ δύναμι τῆς ἁμαρτίας καὶ θὰ τὴν ἐξαφανίσει, θεωρεῖται ἐλεύθερος πνευματικῶς κατὰ τὸν ἀποστολικὸν λόγον «τῇ ἐλευθερίᾳ οὖν, ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε, καὶ μὴ πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε» (Γαλ. ε´ 1).
γ. Πρὸς ἐλπίδα ἀναστάσεως.
Τὰ δύο πρῶτα ἀγωνίσματα γεννοῦν στὴν ψυχὴ τοῦ πιστοῦ τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως, τῆς ἀναστάσεως τῆς ψυχῆς.
Κατὰ τὴν διδασκαλία τῆς ῾Αγίας Γραφῆς, ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα· ἔτσι αὐτὴ ἡ διφυΐα συνεπάγεται, ὅτι ὁ ἄνθρωπος γεννᾶται κατὰ τὸ σῶμα καὶ γεννᾶται κατὰ τὸ πνεῦμα· ὅπως καὶ ἀποθνήσκει σωματικῶς καὶ πνευματικῶς. ῎Ετσι ἀνίσταται σωματικῶς καὶ πνευματικῶς.
Καὶ τὴν μὲν ἀνάστασι τοῦ σώματος ὁ Κύριος ἐχάρισε σ᾿ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, ἐνῶ τὴν ἀνάστασι τῆς ψυχῆς σ᾿ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι θὰ ἔχουν τὶς θεόσδοτες προϋποθέσεις.
Γιὰ τὰ θέματα αὐτὰ συζήτησε ὁ Κύριος μὲ τὸν νυκτερινὸ ἐπισκέπτη Του τὸν Νικόδημο· «ἀμὴν ἀμήν λέγω σοι, ἐὰν μὴ τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξ ἐστι, καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι» (᾿Ιωάν. γ´ 5-6).
Καὶ στὸ πιὸ ἔνδοξο κεφάλαιο τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος διαπραγματεύεται μὲ ἐπιχειρήματα αὐτὴ τὴν πίστι τῆς ᾿Εκκλησίας γιὰ τὴν ἀνάστασι τοῦ σώματος, τὴν καθολικὴ ἀνάστασι δικαίων καὶ ἀδίκων· ««᾿Αλλ᾿ ἐρεῖ τις· ἐγείρονται οἱ νεκροί; Ποίῳ δὲ σώματι ἔρχονται; ῎Αφρον, σὺ ὃ σπείρεις, οὐ ζωοποιεῖται, ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ· καὶ ὃ σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γενησόμενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν κόκκον, εἰ τύχοι σίτου ἤ τινος τῶν λοιπῶν· ὁ δὲ Θεὸς αὐτῷ δίδωσι σῶμα καθὼς ἠθέλησε, καὶ ἑκάστῳ τῶν σπερμάτων τὸ ἴδιον σῶμα. Οὐ πᾶσα σὰρξ ἡ αὐτὴ σάρξ, ἀλλὰ ἄλλη μὲν σὰρξ ἀνθρώπων, ἄλλη δὲ σὰρξ κτηνῶν, ἄλλη δὲ ἰχθύων, ἄλλη δὲ πτηνῶν. Καὶ σώματα ἐπουράνια, καὶ σώματα ἐπίγεια· ἀλλ᾿ ἑτέρα μὲν ἡ τῶν ἐπουρανίων δόξα, ἑτέρα δὲ ἡ τῶν ἐπιγείων. ῎Αλλη δόξα ἡλίου, καὶ ἄλλη δόξα σελήνης, καὶ ἄλλη δόξα ἀστέρων· ἀστὴρ γὰρ ἀστέρος διαφέρει ἐν δόξῃ. Οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν. Σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ· σπείρεται ἐν ἀτιμίᾳ, ἐγείρεται ἐν δόξῃ· σπείρεται ἐν ἀσθενείᾳ, ἐγείρεται ἐν δυνάμει· σπείρεται σῶμα ψυχικόν, ἐγείρεται σῶμα πνευματικόν. ῎Εστι σῶμα ψυχικόν, καὶ ἔστι σῶμα πνευματικόν. Οὕτω καὶ γέγραπται· ᾿Εγένετο ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ᾿Αδὰμ εἰς ψυχὴν ζῶσαν· ὁ ἔσχατος ᾿Αδὰμ εἰς πνεῦμα ζωοποιοῦν. ᾿Αλλ᾿ οὐ πρῶτον τὸ πνευματικόν, ἀλλὰ τὸ ψυχικόν, ἔπειτα τὸ πνευματικόν. ῾Ο πρῶτος ἄνθρωπος ἐκ γῆς χοϊκός, ὁ δεύτερος ἄνθρωπος ὁ Κύριος ἐξ οὐρανοῦ. Οἷος ὁ χοϊκός, τοιοῦτοι καὶ οἱ χοϊκοί, καὶ οἷος ὁ ἐπουράνιος, τοιοῦτοι καὶ οἱ ἐπουράνιοι. Καὶ καθὼς ἐφορέσαμεν τὴν εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ, φορέσομεν καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου. Τοῦτο δέ φημι, ἀδελφοί, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα βασιλείαν Θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ δύνανται, οὐδὲ ἡ φθορὰ τὴν ἀφθαρσίαν κληρονομεῖ» (Α´ Κορ. 35-50).
῾Ο Εὐαγγελιστὴς ᾿Ιωάννης μακαρίζει ὅσους ἀποκτοῦν τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως μὲ τὴν πίστι, μὲ τὴν σωστικὴ, φωτιστικὴ καὶ ἁγιαστικὴ χάρι τῶν Μυστηρίων καὶ τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος κατὰ τῶν παθῶν καὶ τῆς ἁμαρτίας γενικῶς· «μακάριος καὶ ἅγιος ὁ ἔχων μέρος ἐν τῇ ἀναστάσει τῇ πρώτῃ· ἐπὶ τούτων ὁ δεύτερος θάνατος οὐκ ἔχει ἐξουσίαν» (᾿Αποκ. κ´ 6).
῾Η ᾿Εκκλησία μὲ σαφήνεια ἔθεσε ἐνώπιόν μας τὸν σκοπὸ τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος μας ( οἱ βουλόμενοι ἀθλήσαι εἰσέλθητε)
᾿Εμεῖς ἂς ἀγωνισθοῦμε μὲ προθυμία «ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν ᾿Ιησοῦν» ( ῾Εβρ. ιβ´ 2).
